به گزارش حبیب خبر به نقل از ایسنا، چندی است که نمایندگان مجلس شورای اسلامی از عرضه خودرو در بورس کالا برای ساماندهی اوضاع و احوال صنعت خودرو و بازار آن در قالب یک طرح صحبت می کنند. طرحی که گفته شده به زودی اجرا خواهد شد و محور اصلی آن، عرضه خودرو در بورس کالا به منظور شفافیت بالای معاملات این بورس و تحقق اهداف برای تبدیل خودرو به یک کالای مصرفی است.

در این گزارش قصد داریم از چند منظر به این موضوع و نظرات کارشناسان و فعالان هر دو حوزه صنعت خودرو، بورس و همچنین اظهارات نمایندگان مجلس شورای اسلامی بپردازیم.

امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی- نایب رییس مجلس شورای اسلامی- با بیان اینکه ضعف‌ها و مشکلات صنعت خودروی کشور نه فنی و نه علمی است، مشکل صنعت خودرو را ضعف در سیاست‌گذاری و راهبری دانسته و معتقد است که در الگوی فعلی قیمت‌گذاری و فروش، به دلیل نبود ظرفیت رقابت با خودروسازان خارجی، واردات خودرو به کشور محدود نگاه داشته شده است. الگوی قیمت‌گذاری بر اساس هزینه تمام شده هم می‌کوشد تا نفع ناشی از بازار انحصاری را محدود سازد؛ لذا چنانچه به جای مدیریت قیمت، میزان عرضه در بازار مدیریت شود، قیمت نیز به طور طبیعی کنترل خواهد شد. قانون‌گذار نیز می‌تواند با سیاست‌های تشویقی و تنبیهی موثر و گام به گام، عرضه خودرو به بازار را مدیریت کند. بنابراین با توجه به افزایش قیمت خودرو، سازوکار پیشنهادی ما عرضه خودرو در بازار بورس کالاست که البته ملاحظاتی نیز دارد و باید اقدامات موازی دیگری نیز در کنار این اصلاح صورت پذیرد.

همچنین  جواد فلاح -مدیر مطالعات اقتصادی بورس کالای ایران- نیز در رابطه با این طرح توضیح داد: خودروهایی که با تیراژ بالا وارد کشور می‌شوند و همچنین خودروهای تولید داخل، در بستر بورس کالای ایران مورد معامله قرار می‌گیرند. در طرح نمایندگان مجلس قیمت پایه‌ای خواهیم داشت که این قیمت پایه، توسط شورای رقابت تصویب و تعیین خواهد شد، قیمت پایه بر روی تابلوی بورس قرار خواهد گرفت و  متقاضیان روی قیمت پایه با یکدیگر رقابت خواهند کرد. افرادی که بهترین قیمت را داده باشند برنده شده و خودرو و به آن اشخاص تعلق می‌گیرد.

کلیت عرضه خودرو در بورس؛ عالی اما عدم توجه به جزییات کار را خراب‌تر هم می‌کند

در همین رابطه (طرح عرضه خودرو در بورس کالا) و همچنین گفته‌های مدیر مطالعات اقتصادی بورس کالا، با امیرحسن کاکایی -عضو هیات مدیره دانشکده خودرو دانشگاه علم‌وصنعت- کارشناسانه به بررسی موضوع پرداخته‌ایم.

این کارشناس صنعت خودرو با بیان اینکه طرح عرضه خودرو در بورس یک طرح کلی است اما در جزییات زمانی که افراد مختلف صحبت می‌کنند، تفاوت‌هایی دیده می‌شود، اظهار کرد: این جزییات بسیار دارای اهمیت است. علاوه براینکه در حال حاضر صنعت خودرو به دلیل قیمت‌گذاری‌ غلط، در حال سقوط است، از سوی دیگر بازار هم از کنترل خارج شده است؛ لذا تنها راه نجات این صنعت و بازار به صورت همزمان، آزادسازی قیمت‌ها است.

وی افزود: اما فراموش نکنیم که این آزادسازی قیمت به صورت عادی، دردسرهایی هم به همراه خواهد داشت که تاکنون هیچ مسئولی هم زیر بار آن نرفته است؛ از جمله اینکه طی دو سال گذشته چند باری این موضوع مطرح شده اما کسی آن را اجرایی نکرده است. اکنون راه‌حلی تحت عنوان عرضه خودرو در بورس کالا پیشنهاد داده شده است که در آن چند نکته حائز اهمیت وجود دارد. چنانچه خودرو در بورس کالا عرضه شود و سپس کشف قیمت شود و در حقیقت اجازه دهند که بازار تعیین کننده قیمت باشد، طرحی بسیار خوب است؛ البته که ضوابطی هم برای آن باید در نظر گرفته شود. به طور مثال بایستی حداقل‌هایی برای خریدارانی که می‌توانند در صف خرید قرار گیرند، وجود داشته باشد؛ مثل همین‌ شرایط‌هایی که برای طرح‌های فروش خودروها، برای ثبت‌نام‌کنندگان در نظر گرفته می‌شود؛ چراکه همانطور که بر کسی پوشیده نیست، تعداد خودروها از تقاضاها کمتر است.

عضو هیات مدیره دانشکده خودرو دانشگاه علم‌وصنعت تصریح کرد: بنابراین اینکه می‌گوییم اصل ماجرای اجرای عرضه خودرو در بورس کالا خوب است، منظور تحقق این طرح با این هدف است که بتوانیم بدین طریق به قیمت آزاد و شفافی رسیده و دست دلالان از اختلاف قیمت کارخانه و بازار، کوتاه بماند و دیگر نتوانند از این اختلاف سود ببرند؛ بلکه سود تنها از تغییرات طبیعی زمان باشد. در اینصورت رفته‌رفته به یک تعادل منطقی بازار خواهیم رسید. هرچند که کنترل‌کننده خود بازار در وهله اول نخواهد بود اما در عوض زمانی که دست دلال کوتاه شود، پول خودروها مستقیما به حساب خودروساز واریز شده و می‌توان شرکت‌های خودروساز را متعهد به افزایش تولید کرد.

کاکایی ادامه داد: اینکه در حال حاضر خودروساز نمی‌تواند متناسب با تقاضا، میزان تولید را افزایش دهد به سبب زیان‌دهی آن‌هاست؛ بنابراین نکته کلیدی عرضه خودرو در بورس کالا، این نیست که بورس می‌تواند بازار را کنترل کند؛ بلکه نکته کلیدی این است که به شرطی عرضه خودرو در بورس کالا موثر خواهد بود که باعث رونق صنعت خودرو شود. ضمن اینکه بتواند صنعت خودرو را پاسخگو کند. البته در حال حاضر هم خودروسازان ما اگر پول داشته باشند می‌توانند پاسخگو باشند اما وقتی پول نیست، کاری از دست خودروساز برنخواهد آمد.

اگر می‌خواهیم در بورس عرضه کنیم؛ باید تمام اصول آن را هم رعایت کنیم

این کارشناس صنعت خودرو در ادامه تشریح این پیشنهاد، تصریح کرد: همه این صحبت‌ها درست، "اما" متاسفانه برخی همچنان پای شورای رقابت را به وسط کشیده تا قیمت خودرو پایه را تعیین کند. حضور شورای رقابت به منظور تعیین قیمت، "نقض غرض است". اگر قرار است بازار تعیین‌کننده باشد که پس باید به همان بازار، واگذار کرد. اگر همین امروز اجرای این طرح آغاز شود، یک قیمت تعیین شده از قبل توسط شورای رقابت وجود دارد و قیمت پایه برای امروز و فردا و... مشخص است؛ پس عرضه در بورس به شرطی خوب است که تمام شرایط اصولی بورس رعایت شود.

وی افزود: از سوی دیگر برخی هم معتقدند که در اینجا پولی اضافه به جیب خودروساز می‌رود، نباید پول مستقیما وارد حساب خودروساز شود؛ بلکه بایستی اختلاف آن را برداشته و ما برایش تعیین تکلیف کنیم. این نیز نقض غرض است؛ چراکه گویی تاکنون این پول‌ها بطور مثال به دست عده‌ای دلال می‌رسیده و حال می‌خواهند به دست عده‌ای دلال دولتی برسد (منظور از دولت، سیاست‌مدارانی است که می‌خواهند برای مبالغ خودروها تعیین تکلیف کنند و نه صرفا خود دولت). در اینصورت نیز باتوجه به شرایط تورمی فعلی، مشخص نخواهد بود که چه اتفاقی خواهد افتاد. چندی دیگر  قیمت خودرو بالا می‌رود، بدون آنکه صنعت خودرو رشد کند؛ پس اینجا نیز مجدد باید گفت، عرضه در بورس به شرطی خوب است که پول خودروها مستقیما به خودروساز رسیده و بتوان از خودروساز مطالبه‌گری کرد؛ نه‌اینکه مبلغ خودرو را تکه‌تکه کرد.

به بهانه آزادسازی قیمت و بهتر کردن اوضاع، کل صنعت را زمین‌گیر نکنید 

عضو هیات مدیره دانشکده خودرو دانشگاه علم و صنعت، خاطر نشان کرد: نکته جالب‌تر نیز اینجاست که در طرحی که مجلس تعیین کرده است، به ازای ورود خودرو به بورس، امتیازهای بالاتری را هم می‌خواهند؛ آن هم اینکه خودروساز تمام اطلاعات و سیستم کاری خود را بیرون ریخته و برای همگان آشکار کند؛ این نیز ناشدنی‌ترین وجه ممکن قضیه است و علاوه براینکه تمام سیستم را برهم خواهد زد، به دنبال خود مشکلات بسیار متعددی را هم ایجاد خواهد کرد. در حقیقت تنها به بهانه آزاد کردن قیمت و رخ دادن یک اتفاق خوب و ساماندهی صنعت، کل صنعت را زمین خواهند زد.

کاکایی در پایان جمع‌بندی صحبت‌های خود اظهار کرد: این شرایط همچون این می‌ماند که مدیرعامل یک خودروسازی را برداشته و بخواهند یک نظام بر آن مدیریت کند. این موضوع اصلا شدنی نیست؛ چراکه اختیار مجموعه‌ای بزرگ به مدیرعامل و هیات مدیره آن سپرده شده است. حال اگر قرار باشد چندین نهاد دیگر برای سرمایه‌های آن تعیین تکلیف کنند، دیگر مدیریت آن ممکن نخواهد بود و اوضاع آن صنعت بدتر هم خواهد شد. بنابراین با وجود این شرایط، عرضه خودرو در بورس کالا "بد" است اما اگر قرار باشد خودرو در بورس کالا عرضه شود تا شفافیت در بازار ایجاد کند، پول مستقیما به خودروسازی وارد و برای سرمایه‌گذاری در برنامه‌های داخلی‌سازی صرف شود و کنار آن از طریق سازمان‌های نظارتی، کنترل شود، این طرح منطقی و خوب خواهد بود.

این در حالی است که حسن کریمی سنجری - دیگر کارشناس صنعت خودرو کشور- نیز فروش خودرو از طریق بورس کالا را "خطای راهبردی" عنوان کرده و معتقد است که بهترین روش برای کنترل وضعیت فعلی بازار خودرو، کاهش اختلاف میان عرضه و تقاضای خودرو در بازار خواهد بود. فروش خودرو به شیوه عرضه در بورس کالا تا زمانی که قیمت‌های فروش کارخانه‌ای اصلاح نشود، امری ناشدنی است. برای اصلاح قیمت نیز تاکنون دو روش پیشنهاد شده است؛ پیشنهاد انجمن خودروسازان ایران مبنی بر فروش خودرو به نرخ پنج درصد زیر قیمت حاشیه بازار است و پیشنهاد مجلس عرضه خودرو در بورس کالاست. در هر دو روش از آنجایی که در حال حاضر شرکت‌های خودروساز نمی‌توانند به اندازه نیاز بازار تولید داشته باشند، مصرف‌کننده متضرر می‌شود. البته شاید خودروسازان به ظاهر سود کنند، اما مطمئنا در کوتاه‌مدت بازار از طریق فروش نرفتن خودرو، واکنش نشان خواهد  داد و در اصطلاح خرید را پس می‌زند؛ به ویژه اینکه این روزها قدرت خرید مردم نیز به شدت افت کرده است.