کدام شاعر بن‌بست ادبیات فارسی را شکست

سالروز بزرگداشت صائب تبریزی

کدام شاعر بن‌بست ادبیات فارسی را شکست

یک پژوهشگر ادبیات فارسی گفت: صائب تبریزی این طرز فکر را- که شاعران در بن‌بست ادبیات فارسی قرار دارند- شکست داد.

به گزارش حبیب خبر، یوسف بینا در گفت‌وگو با ایسنا به مناسبت سالروز بزرگداشت صائب تبریزی درباره تاثیر وی بر ادبیات فارسی اظهار کرد: صائب تبریزی از چند جهت در ادبیات و فرهنگ ایرانی مهم و ارزشمند است.

اول اینکه سبک هندی یکی از مهم‌ترین سبک‌های شعر فارسی است و صائب بزرگترین شاعر این سبک است‌ و دیگر اینکه صائب به دلیل نوآوری‌های همه‌جانبه و شیوه تازه‌ای که در شعر و غزل فارسی از جمله استقلال ابیات، استفاده از فرهنگ عامه و استفاده از زبانی نو ایجاد کرد، مورد تقدیر و تقلید دیگر شاعران قرار گرفت.

وی افزود: بسیاری از اندیشمندان حافظ را خاتم‌الشعرای ادبیات فارسی می‌دانند و برخی جامی را که البته جامی جزو شاعران مقلد است و نمی‌توان آن را شاعر درجه یک شمرد.

پس از این بزرگان صائب راه شعر فارسی را بن‌بست ندید؛ آن را شکست و شیوه‌ تازه‌ای در غزل‌سرایی به وجود آورد؛ به نحوی که پس از حافظ صائب را هم از جهت کیفیت و هم از جهت کمیت اشعارش بزرگترین غزل‌سرای فارسی می‌دانیم.

هر شاعر دیگری بسته به اراده، انگیزه، دانش و هنر خویش می‌تواند حائز اهمیت باشد و این بن‌بست را شکست دهد.

این پژوهشگر ادبیات فارسی با بیان اینکه خدمت صائب به زبان فارسی همیشه مورد توجه بوده، تصریح کرد: زبانی که ما امروز در شعر، ادبیات و مکالمات روزمره‌ خود استفاده می‌کنیم، تا حد زیادی مدیون کوشش‌های صائب است.

می‌دانیم که فردوسی زبان فارسی ما را با سرودن حماسه ملی جهان احیا کرد و بزرگترین شاعر فارسی دری شد و سعدی این زبان را صیقل داد و روان کرد؛ به نحوی که زبان فارسی را می‌توان به عنوان خوش‌آهنگ‌ترین و شیرین‌ترین زبان‌های دنیا بدانیم اما صائب عناصر مختلف فرهنگی و ادب عامه را در این زبان جلوه داد و قابلیت‌های تازه‌ای را به آن افزود و نشان داد که ما می‌توانیم چه استفاده‌هایی از این زبان انجام دهیم.

صائب بن‌بست ادبیات فارسی را شکست

بینا با اشاره به مطرح بودن صائب به عنوان شاعر تک‌بیتی گفت: از شاعران سبک هندی به‌ ویژه صائب تک‌بیت‌هایی تحت عنوان شاه‌بیت و بیت‌الغزل مشهور می‌شد که برخی معتقد بودند شاعران سبک هندی ابتدا این تک‌بیت را می‌سرودند و بعد ابیات دیگر را.

برخی دیگر نیز بر این باور بودند که شاعران تمام غزل را می‌سرودند و یک بیت را به عنوان شاه‌بیت انتخاب می‌کردند و آن بیت نماد خلاقیت و هنر شاعر در آن غزل بود.

وی با بیان اینکه هرچند در شعر شاعرانی مثل حافظ هم شاه‌بیت دیده می‌شد، گفت: اما به غیر از آن بیت سایر ابیات آن غزل هم زیبا بود.

این طبع‌آزمایی در شعر سبک هندی نمود والایی پیدا کرد و اگر در شعر صائب بیتی به عنوان شاه‌بیت انتخاب می‌شد، ابیات دیگر در سطح پایین‌تری قرار داشت و اینگونه شد که در سبک هندی تک‌بیت اهمیت پیدا می‌کند و تک‌بیت یا دوبیت‌هایی مشهور می‌شد و در حافظه مردم ضرب‌المثل‌وار می‌ماند.

این پژوهشگر ادبیات فارسی با اشاره به رابطه صائب با عرفان و تصوف عنوان کرد: صائب از عرفان و عناصر عرفانی به شکل یک میراث فرهنگی، ادبی و زیبایی شناختی استفاده می‌کرد اما خودش صوفی و عارف نبود.

بینا درباره احیای اشعار صائب در دوران معاصر خاطرنشان کرد: با همت شاعران و پژوشگران، به‌ ویژه در خراسان، سبک شعر و آثار صائب احیا شد و اشخاصی مانند زنده‌یاد محمد قهرمان که او را صائب زمانه می‌دانستند، اشعار صائب را تصحیح و منتشر کرد و باعث شد که شاعران سنت‌گرا تحت تاثیر صائب بسرایند و به تبع این موضوع موجب شد در دانشگاه‌هایی مانند دانشگاه فردوسی مشهد، اصفهان، تهران و بعضی دانشگاه‌های دیگر توجه خاص‌تری به آثار صائب داشته باشند و مطالعات آن‌ها در حوزه‌ سبک هندی تکمیل شود.