در نوشتار قبلی وضعیت جابه جایی مسافر و کالا در استان و همچنین وضعیت جاده های استان بررسی شد. در این نوشتار نگاهی به وضعیت وسایل نقلیه عمومی در استان خواهیم انداخت.

متاسفانه میانگین سن ناوگان حمل و نقل اعم از کالا یا مسافر در استان و کشور بالاست. در استان میانگین سن ناوگان حمل و نقل کالا ۱۵ سال و میانگین سن ناوگان حمل و نقل مسافر ۱۳ سال است. در دوره های زمانی مختلف طرح ها و اقداماتی برای نوسازی ناوگان عمومی حمل و نقل کالا و مسافر صورت گرفته  ولی در سال های اخیر این اقدامات متوقف شده یا با استقبال رانندگان و مالکان این گونه خودروها مواجه نشده است. از مهم ترین دلایل نا موفق بودن نوسازی ناوگان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- کاهش مسافرت با ناوگان عمومی حمل و نقل مسافر برون شهری:

با افزایش خودروهای شخصی بسیاری از مردم ترجیح می دهند با وسایل نقلیه خود سفرکنند. اتوبوس های بین شهری ارتقای کیفیت یافته اند. پخش فیلم، پذیرایی، استفاده از صندلی های راحتی و تختخواب شو از نمونه های این ارتقای کیفیت هستند. با این وجود به دلیل راحت تر بودن سفر با خودروی شخصی، بیشتر مردم تمایلی به استفاده از ناوگان عمومی ندارند.

شاید دلیل دیگر این کاهش، افزایش دانشگاه های هر شهر است که موجب شده دانشجویان ترجیح دهند در شهر خود ادامه تحصیل دهند و از رفت و آمد دانشجویان به دیگرشهرها کاسته شود. در حال حاضر نیز با شیوع ویروس کرونا رفت و آمد دانشجویان تقریباً به صفر رسیده است و شرکت های مسافربری بخش عمده ای از مشتریان همیشگی خود را از دست داده اند. کاهش مسافران ناوگان عمومی، موجب زیاندهی مالکان این ناوگان شده است به نحوی که بعضاً درآمد جابه جایی مسافر آن قدر کاهش یافته که حتی جبران هزینه های نگهداری اتوبوس را نمی کند و انگیزه ی مالکان اتوبوس های قدیمی را برای نوسازی کاهش داده است.

- افزایش قیمت خودرو:

 افزایش شیب تورم درسال های اخیر موجب بالاتر رفتن قیمت تمامی محصولات به ویژه خودرو شده است. با افزایش قیمت خودرو، توان خرید خودروی نو از بسیاری از مردم سلب شده است. از طرفی به دلیل بالابودن نرخ ارز و عوارض بالای واردات خودرو، امکان خرید خودروی خارجی وجود ندارد. در مقطعی مالکان خودروهای فرسوده می توانستند با اسقاط و فروش خودروی تحت مالکیت و دریافت تسهیلات، خودروی نو خریداری کنند. امّا در حال حاضر به دلیل اختلاف فاحش قیمت خودروی اسقاط شده با خودروی امکان نوسازی از این شیوه تقریباً به صفر رسیده است.

لازم به یادآوری است: ۲۵ درصد ناوگان باری و ۲۱ درصد ناوگان مسافری در استان در سن فرسودگی قراردارند و با توجه به خارج نشدن ناوگان فرسوده از چرخه ی حمل و نقل و نیز کاهش ناوگان نوسازی شده، این آمار در سال آینده قطعاً افزایش خواهد یافت.

- مجاز بودن فعالیت ناوگان حمل و نقل کالا با هر سن و مدل:

هر کامیون دارای کارت هوشمند و معاینه ی فنی با هر سن و سال می تواند بدون محدودیت قانونی اقدام به حمل قانونی کالا کند و ناوگان نو نسبت به ناوگان فرسوده هیچ گونه مزیتی مانند در حمل و نقل کالا ندارد. در موضوع حمل و نقل مسافر، اتوبوس های نو نسبت به اتوبوس های کهنه کرایه ی بیشتری از مسافر دریافت می کنند ولی در حمل و نقل کالا این گونه نیست و تفاوتی میان کرایه حمل کالا توسط ناوگان نو و فرسوده وجود ندارد.

بعضی سیاست ها نیز برخلاف جهت نوسازی ناوگان اعمال می شود. به عنوان مثال: در موضوع سهمیه بندی گازوییل، هر چه سن ناوگان بالاتر باشد؛ سهمیه ی سوخت دریافتی آن بیشتر خواهدبود.

اگر فکری اساسی و تصمیمی جدی برای نوسازی ناوگان حمل و نقل جاده ای اتخاذ نشود بالاتر رفتن سن این ناوگان، علاوه بر کاهش بهره وری حمل و نقل، آمار تصادفات جاده ای و آسیب های ناشی از آن را به شدت بالاتر خواهد برد. سیاست ورزان و مدیران کشور می باید هرچه سریع تر تدبیرهای لازم را دراین باره به کارگیرند.

پی نوشت: کلیه آمار و اطلاعات موجود در این مطلب از سالنامه های آماری سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای دریافت شده است.

سیدفرید علوی – کارشناس ارشد حمل و نقل

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید