اهواز/ حبیب خبر- دکتر حسن دادخواه:

 اگر بپذیریم که در لابه لای آموزه‌ها و رفتارها بلکه تکالیف و مناسک دینی، نشانه‌های رمزی و سمبل‌های مفهومی بسیاری قابل احساس و مشاهده است و مفاهیم موجود در نشانه‌ها، متغیر است و با گذر زمان، مفاهیم نو و تازه ای به خود می گیرد و مومنان و پژوهشگران در دوره ها و بلکه سرزمین‌های گوناگون، درک ناهمگونی از آن نشانه ها می توانند داشته باشند، بر این پایه، برداشت و خوانش از متون و مناسک و آموزه‌های رفتاری مذهبی، دایم در تغییر و تحول است و مفهوم نو و جدیدی از آن ها می توان به دست آورد!

 روزه داری، از جمله تکالیف و رفتارهای دینی است که بر اساس نوع انجام و واجبات و محرمات آن، سرشار از نشانه هاست و در هر دوره ای این نشانه ها، مفهوم ویژه ای در بر دارد.

 به یاد دارم که در دهه های پیشتر، روزه داری، وسیله و بهانه و تمرینی شمرده می شد که روزه داران، در آن، درک بهتری از گرسنگی گرسنگان جامعه پیدا می کنند و زمینه کمک و دستگیری از  آنان، آماده می شود و مقدمه ای است برای ریشه کنی فقر! ولی بعدها نزد ما نوجوانان دیروز و میان سالان امروز روشن شد که ریشه کنی فقر، نیازمند برنامه ریزی است و با کمک‌های موردی و شخصی، بهبودی اقتصادی محقق نمی شود!

 بعدها آگاه شدیم که فقر فقط فقر در تغذیه و نداشتن خوراکی و غذای کافی نیست بلکه در دنیای امروزی، نداشتن مسکن، بهداشت، آموزش و وسایل اولیه برای یک زندگانی متوسط و آبرومندانه همگی از مصادیق فقیر بودن است.

گمان می کردیم که نخوردن و نیاشامیدنِ آگاهانه و شب زنده داری و ایستادن به عبادات، به نوعی بی توجهی به مادیات و امور دنیوی است و این گونه، انسانِ روزه ‌‌دار خود را برای طاهر و پاک نگهداشتن روح و روان آماده و از این رهگذر، مصرف مواد خوراکی کاهش پیدا می کند‌ در حالی که روزه داری، عملا فاصله انداختن میان وعده های غذایی است و از حجم مواد مصرفی یک روزه دار نه تنها کم نمی شود بلکه برای جبران آن ساعاتی که آب و غذا  مصرف نمی کند، لازم است خوراکی با پروتئین بیشتر مصرف کند!

به رغم این که دسته هایی از مسلمانان جامعه ایرانی همه ساله در ماه رمضان، روزه‌دار هستند ولی همه ما خستو و خرده گیر هستیم که چرا روح و اخلاق جمعی جامعه فرونشسته است و اعتماد متقابل میان افراد کمتر شده است و انواع و اقسام آسیب‌های رفتاری و اخلاقی در جامعه ما، روز به روز بیشتر می شود!

خواندن پیاپی قرآن همواره همانند و همراه ماه روزه داری بوده است چنان‌چه گویی ماه روزه داری افزون بر خودداری از خوردن و آشامیدن، ماه خواندن همیشگی قرآن نیز هست و روزه و خواندن قرآن، با هم هستند.

بی گمان، ماه روزه داری و فضای معنوی آن، فرصت مناسبی را برای اختصاص وقت مناسب برای خواندن قرآن، به دست می دهد ولی شاید پیگیری خواندن قرآن را بتوان نشانه ای برای بالا بردن آگاهی های دینی و مطالعه در حوزه‌های مورد نیاز یک مسلمان روزه‌دار، تفسیر کرد.

برگزاری نماز به صورت جمعی و جماعت در مساجد و خواندن جمعی و به شکل گروهی قرآن و شرکت در جمع آوری کمک برای نیازمندان در ماه رمضان، با تحولات زمانه و لزوم شکل دهی به گروه های پراکنده مردم، از نشانه های جذاب در زندگی و زیست شهری مردمانی است که به تنهایی نمی توانند بخش های از چرخ زندگی خویش را به حرکت درآورند.

 این ماه، فرصتی برای یادآوری به این نکته است که  از محدوده انگاره های فردی و تلقی های شخصی باید بیرون آمد و با دیگر اجزای جامعه همراه شد! شاید تلقی از اعتکاف به عنوان خصوصی و شخصی‌ترین نوع عبادت را در این چهارچوب، بتوان رنگ و شکل دیگری بخشید!

به هر حال، در فرآیند دگرگونی تدریجی در زندگانی و حرکت پیاپی جامعه، به نظر می رسد که تحول در نشانه شناسی های دینی، بایسته و در راستای مفید دانستن و هویت بخشیدن تازه و نو به واقعیت دینداری است!