دو سال پیش که در حال بررسی کتاب نزهه المجالس تالیف جمال خلیل شروانی بودم با دو رباعی از شاعری به نام "صدر لر بختیاری " روبه رو شدم .

زلف تو ، اگر نمی نهد پیمان را

سر از بن گوش بر خطت فرمان را

در روی تو آخر زنخی بیش نزد

چندین تو بر انگشت چه پیچی آن را

*****

زلف تو ، که آزارش کس نپسندد

چون رشته شب چرا گره می بندد

شب دعوی همرنگی او کرد به لاف

در صبح نگر که چون بر او می خندد

با تقدیم این یافته به  دایی های عزیز بختیاری یادآوری چند نکته را لازم می دانم:

۱-تنها نسخه خطی کتاب نزهه المجالس به شماره ۱۶۶۷ جزو کتاب های علی امیری جارالله در کتابخانه سلیمانیه استانبول ترکیه موجود است و مولف کتاب نزهه المجالس "علاء الدین شروانشاه را مدح گفته که به احتمال زیاد شروانشاه فریبرز سوم پسر گرشاسب است که از ۶۲۲ قمری احتمالا تا ۶۴۹ قمری  پادشاهی کرده است؛ بنابراین تاریخ تدوین کتاب باید در آن زمان باشد؛ و "صدر لر  بختیاری" مربوط به همان دوره یا پیش از آن است.

۲- با توجه به این که کهن ترین منبعی که از بختیاری به عنوان یک تبار یا  قبیله نام برده کتاب تاریخ گزیده حمدالله مستوفی است که در حدود ۷۳۰ قمری تالیف شد در حالی که جمال خلیل شروانی در مجموعه خود که حدود یکصد سال پیش از تاریخ گزیده مستوفی به نگارش درآمده از شاعری با تبار بختیاری سخن می گوید، این اثر ضبط واژه "بختیاری" را یک قرن کهن تر نشان می دهد، در نتیجه این فرضیه که برخی صورت نوشتاری  "بختیاری"  در منابع تاریخی پیش از صفوی  را تحریف یافته واژه دیگری دانسته اند،  قابل پذیرش نیست.

به نظر می رسد پیشینه شکل گیری تباری شناخته شده به نام  "بختیاری" به سده های پیش تری می رسد.

۳- اشاره به لر بودن بختیاری در این مجموعه کهن آن هم از نگاه مولف که هزاران کیلومتر با مناطق لر نشین فاصله داشت و در شروان می زیست اهمیت تاریخی فراوانی دارد و به نظر می رسد آوازه "بختیاری ها" در آن زمان در شروان بر  زبان فضلای محلی و اهل ادب جاری بود.

۴- استاد محمدامین ریاحی مصحح این مجموعه " صدر لر بختیاری" را با امام صدرالدین ملک الکلام عمربن محمد خرم آبادی از معاصران عوفی در اواخر قرن ششم قمری یکی می دانند.

پس  از مراجعه به کتاب "لباب الالباب " تالیف نورالدین محمد عوفی بخاری که در حدود سال ۶۱۸ قمری تالیف شد ابیات و اشعار دیگری از این شاعر را مشاهده کردم.

عوفی تصریح می کند: در سمرقند عمربن‌محمد الخرمابادی را دیده و سپس  اشاره می کند که (وی) از سمرقند به خراسان آمده و در بلخ سکونت ساخت"

این برداشت استاد ریاحی و  دیرینگی  پیوند میان بختیاری و خرم آبادی قابل تامل است همچنان که امروزه نیز تیره هایی از بختیاری در استان لرستان ساکن هستند.

۵- نکته دیگر استفاده از عنوان صدر هست که به نظر می رسد لقب شاعر بوده و چه بسا این شاعر دارای  منصبی مرتبط با این لقب  بوده باشد.

۶- چون اخیرا دو تن بدون رعایت "حق مالکیت معنوی صاحب اثر" از متن و یافته های اینجانب بدون ارجاع، سرقت علمی نموده و با این رفتار غیر علمی و غیر اخلاقی آداب پژوهش را پاس نداشته اند و  مطالب را به نام خود جعل نموده اند لازم است قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان مصوب ۱۳۴۸/۱۰/۱۱ به ویژه ماده ۲۳ آن را تذکر داد. با امید به آن که دیگر شاهد تکرار چنین رفتارهای ناپسندی از سوی برخی  قلم به دستان  نباشیم.

* مهدی بیگدلی- سندپژوه و مدرس تاریخ