اهواز/ حبیب خبر- نوید قائدی:

 خوزستان، با وجود برخورداری از منابع عظیم طبیعی و انسانی و موقعیت راهبردی و منطقه‌ای، همواره با چالش‌ها و مشکل های بسیاری روبه رو بوده است. درک عمیق و علمی ریشه‌های مشکل ها، گامی اساسی برای یافتن راه‌حل‌های پایدار و اثربخش در رفع مشکل های این استان زرخیز خواهد بود.

 شاید بتوان خلاصه ریشه مشکل ها را در چند بخش تقسیم‌بندی کرد: نخستین عامل شامل مواردی همچون سوءمدیریت و نبود برنامه‌ریزی و تمرکز بر استخراج و بهره‌برداری از منابع طبیعی بدون توجه به توسعه پایدار و رفاه مردم، نبود برنامه‌ریزی جامع و بلندمدت برای حل مشکل های اساسی استان، کاغذبازی پیچیده و گاهی ناکارآمد و گاهی فسادزا و ضعف در نظارت و ارزیابی عملکرد دستگاه‌های اجرایی است.

 دومین عامل مشکل های زیست‌محیطی است که بیشتر این مشکل ها انسان‌ساخت و ناشی از سوء تصمیم‌گیری‌ها و مدیریت‌ها بوده که منجر به تغییرات اکوسیستمی در استان شده است و سبب بروز مواردی چون خشکسالی و کم‌آبی، ریزگردها و آلودگی هوا، آلودگی رودخانه‌ها و تالاب‌ها، در بعضی موارد نابودی و تخریب و ضعیف‌سازی تالاب‌ها، تخریب جنگل‌ها و مراتع شده است.

سومین عامل نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی است که این عامل هم می‌تواند سبب تأثیرهای ناشی از عملکردهای ضعیف مسوولان دوره های گذشته در تمام قوا باشد که سبب بروز بیکاری و فقر، نبود دسترسی به خدمات رفاهی و آموزشی مناسب،  نابرابری‌های جنسیتی و قومی و پدیده اجتماعی حاشیه‌نشینی در خوزستان است.

چهارمین عامل تنش‌های سیاسی و امنیتی است که به دلیل مرزی بودن استان و نزدیک بودن به کانون‌های ناامن منطقه مسایل استان با حوادثی همچون جنگ (در دوره ۸ سال دفاع مقدس)، حضور گروه‌های تروریست و معاند که گاهی مشکل ساز بوده اند و ایجاد ناامنی کرده اند و قاچاق کالا و مواد مخدر در این حوزه قرار دارند.

پنجمین عامل نبود مشارکت مردم و مطالبه‌گری عام به ویژه در سال های اخیر است که به دلیل بی اعتمادی برخی از مردم به دولت و مسوولان، ضعف در نهادها و جامعه مدنی، نبود فرهنگ مطالبه‌گری مناسب و نظام‌مند بروز کرده‌اند.

برای برون‌رفت از مشکل های خوزستان- که زندگی بیشتر مردم را دل آزرده کرده است- راهکارهای پیشنهادی زیر شاید گره‌گشا باشد که البته باید در کارگروه‌های تخصصی بررسی شوند:

 "تدوین و اجرای برنامه جامع و بلندمدت برای توسعه پایدار استان که نسخه‌هایی تهیه شده اما باید بازنگری و عملیاتی شوند- توجه به اصل عدالت اجتماعی و رفع نابرابری‌ها که به دلیل چند قومیتی بودن استان نیازمند برنامه‌ریزی دقیق است- حفاظت از محیط‌زیست و منابع طبیعی که می‌تواند ارزش‌افزوده بالایی برای استان تولید کند- تقویت زیرساخت‌ها و خدمات رفاهی به‌عنوان یک استان راهبردی- ایجاد فرصت‌های شغلی و رونق اقتصادی با اولویت مردم بومی تا بتوانند تولید ثروت نمایند و منطقه را در مسیر توسعه قرار دهند- افزایش مشارکت مردم در تصمیم‌گیری‌ها و حل مشکل ها، ارتقای سطح سواد و فرهنگ عمومی جامعه که باید برای آن برنامه‌ریزی جامع و مطالعات اجتماعی دقیق داشت."

برای حل اساسی مشکل های گفته شده باید تحلیل عمیق‌های دقیق علمی مبتنی بر داده‌های معتبر داشت که توسط کارشناسان خبره در چندین بخش شامل بررسی دقیق و علمی هریک از عوامل ذکر شده، با استفاده از آمار و داده‌های معتبر، ریشه‌یابی و تحلیل علل و عوامل زمینه‌ای هر مشکل، بررسی تجارب سایر کشورها و استان موفق کشور در حل مشکل های مشابه و پیش‌بینی پیامدهای احتمالی هر راهکار تحلیل و برنامه‌های عملیاتی برای آن‌ها تدوین شود و در قالب چشم‌انداز و برنامه کلان باشد و برای اجرایی‌شدن دقیق، آن‌ها را در شورای برنامه‌ریزی استان مطرح و پیگیری و اجرایی کرد.

در نهایت حل مشکل های خوزستان نیازمند عزمی ملی و همگانی است. با اتکا به دانش و تخصص نخبگان، همراهی مردم و تعهد مسوولان، می‌توان به آینده‌ای روشن برای این استان پهناور و ثروتمند امید داشت. اگر این عوامل تأثیرگذار در کنار هم و در یک راستا قرار نگیرند به‌راحتی نمی‌توان این مشکل های ریشه‌ای را برطرف کرد.

البته این تحلیل تنها یک چارچوب کلی و نیازمند تکمیل و جزییات بیشتر و مبتنی بر داده‌های قابل‌اعتماد است. برای ارایه یک تحلیل دقیق‌تر و علمی‌تر مبتنی بر جزییات کاربردی، لازم است از نظرهای متخصصان و صاحب‌نظران در حوزه‌های مختلف استفاده شود.

۲۳ بهمن ۱۴۰۲