آیین ری‌گشون کتاب "ولات"(ولایت، روستا، سرزمین) و نمایشگاه نگاره(عکس) سرزمین بزرگ بختیاری در تالار و پهنه کتابخانه مرکزی اهواز برگزار شد و به نمایش درآمد.

نمایشگاهی برگرفته از نگاه اندیش‌گرانه استاد «محمدرضا حاجی پور» چهره نام آشنای فرهنگ و هنر قوم بزرگ لر از چشم اندازهای طبیعی، ایلی، سخت‌کوشی ها و آیین های فرهنگی مردم بختیاری...

از سه چهار روز پیش از برگزاری آیین ری‌گشون کتاب ولات- که با پیشواز مردمان خونگرم، با فرهنگ و هنرمند خوزستانی و استان های همجوار روبه رو شد- استاد "هوشنگ نوبخت" هنرمند خوش نویس و پیشکسوت رسانه که با یاری دیگر همکاران اش مدیریت این آیین را بر دوش داشت مرا از این کار پسندیده آگاه کرد و خواست که حتمن در این آیین حضور داشته باشم.

با این که مدتی است چشم راستم زمانی که بیش از دوازده ساعت پای گوشی یا لپتاپ باشم گریه می کند و می گوید: "چقدر از من کار می کشی؟! اگر به خودت رحم نمی کنی به من لطف کن بگذار کمی استراحت کنم" باز نمی دانم این چه جانوری است در دل و نگاه من که جان می کند و می گوید: بنویس!

با خود گفتم بگذار به حرف چشم راستم گوش کنم و بی خیال آیین رونمایی و نمایشگاه عکس شوم ولی با دیدن پوستر آن و نام استاد "مجید رمضان‌پور اصفهانی"- که ۳۰ ماه از سال ۸۳ تا ۸۵ در روزنامه روزان به سردبیری استاد "سیدعیدی محمد هاشمی" همکار بودیم- که جزو سخنرانان بود؛ بی خیال چشم راستم شدم و سر ساعت دو و سی دقیقه پسین ۲۱ دی ماه ۱۴۰۳ که آغاز آیین ری‌گشون کتاب ولات بود سر خیابان کتابخانه مرکزی رسیدم و دیدم کسی صدایم می کند. برگشتم و با جهره خندان استاد اصفهانی روبه رو شدم. چند سالی بود که از نزدیک سعادت دیدارش را نداشتم ولی در تالار نمایشگاه در کنار هم نشستیم و خاطره های دوران "روزان" زنده شد....!

اگر استاد رمضان‌پور را نمی دیدم. به صورت گمنام می رفتم و آخر تالار می نشستم ولی ماسک نداشتم و همچون برخی تابلوهای راهنمایی از دور هم قابل شناسایی بودم!

یکی از خوبی های حضور در این آیین ها آشنایی و دیدار چند باره بسیاری از بزرگان است؛ از مدیرکل فرهنگ خوزستان و معاون تلاشگرشان گرفته تا هنرمندان، نویسندگان، شاعران و دیگر بزرگان فرهنگ بختیاری...

آیین ری‌گشون کتاب "ولات" همچون دیگر آیین ها با گذشت نیم ساعت از زمان درنظر گرفته شده با اجرای خوب استاد "آرمان موری احمدی" از شاعران و منتقدان بختیاری- که شعرهای خود و شاعران دعوت شده را با گویش بختیاری می خواند- آغاز شد:

"سلام ای آسمان آسماری/گذرگاه نجیب بی قراری/سلام ای کبک های نغمه پرداز/بلند آوازگان بغض تاراز/ سلام ای زرده ای زایندهِ عشق/ نماد هق هق پاینده عشق/سلام ای قلب پاییز و بهاری/دلت تندیس باران بختیاری"

او سپس با شناساندن استاد "محمدرضا حاجی‌پور" و خوش‌آمد به باشندگان- که از سرآمدان و چهره های نام آشنای بخش فرهنگ و ادب و هنر سرمین زیبای بختیاری هستند- از میهمان برنامه استاد "مجید رمضان‌پور اصفهانی"- که از بزرگان عکاسی و مستند سازی است- دعوت کرد.

* تلاش آقای "حاجی پور" مصادره به یک قوم نشود!

استاد اصفهانی به نقل قول معروفی در عکاسی اشاره کرد و گفت: "اگر به اندازه کافی عکس تان خوب نیست شاید به اندازه کافی به سوژه تان نزدیک نیستید."

او کارهای استاد حاجی پور را در دسته عکاسی قوم نگاری جای داد و گفت: در این نوع عکاسی چه بهتر که عکاس از همان قوم بوده و در میان شان زندگی کرده باشد و به یقین چند پله جلوتر از مناست منِ غیر بختیاری است که بخواهم بروم در آنجا عکاسی کنم.

او در ادامه یادآور شد: تلاش آقای حاجی پور مصادره به یک قوم نشود! این تلاش گوشه ای از فرهنگ کشور ما و آدم هایی را که در این سرزمین زندگی می کنند- که محل هم‌نشینی همه اقوام است- نشان می دهد.

کار آقای حاجی پور آسان نیست. پشت هر عکسی خیلی ساده چند کیلومتر پیاده روی و کوه نوردی دارد و روبه رو شدن با سرما و گرما و آدم هایی که ممکن است همکاری نکنند و دوست نداشته باشند تصویر شوند. یا اینکه از کدامین درد می خواهند وارد زندگی شان شوید. با گذشتن از هفتاد خوان این موارد و دیگر سختی ها می توان چنین کاری را انجام داد.

او چندوجهی بودن محیطی را که آقای حاجی‌پوردر آن عکاسی کرده قابل تقدیر دانست و با گفتن خدا قوت افزود: این کارها باید انجام شود و ادامه یابد. نه تنها برای قوم بختیاری که برای دیگر اقوام. شوربختانه ارزش خوزستان و مردمان اش آن گونه که انتظار می رفت دیده نشده است.

ما هشت سال در اینجا کتک خوردیم و رنج بردیم و گنجی ندیدیم. چهل تابلو در پهنه ورود به تالار آن هم به گونه پراکنده زده شده چرا که یک دیوار توی شهر نداریم!

در مرکز استان با دو میلیون جمعیت یک موزه معاصر و دربند داریم که هنوز آزاد نشده است و ما خیلی فقیرانه باید کارهای مان را روی سه پایه بگذاریم و نشان دهیم! کار آقای حاجی پور باید دیده شود؛ خوب یا بد؛ درست یا غلط؛ باید دیده شود ولی ابزار لازم برای نشان دادن آن نداریم.

* بختیاری خوانی "محدثه الماسی"

مجری آیین با خوانش یک دوبیتی بختیاری، سرکار خانم "محدثه الماسی" از شاعران هم روزگار خوزستان که افزون بر زبان فارسی در گویشی لری و بختیاری هم زبردست است دعوت کرد و او دو غزل بومی خواند که در بخشی از نخستین غزل آمده است:

"هر شو سر مینم سر بالشت خیالت/ایسوسم و زیر لو اگوم خیرِ مجالت/صد شونه یکی دی ز تونه دنگل مستم/ دینه مونه ورداره چه طو ترنه شلالت/ نونم چه بدی کردمه ریمه نگرده/ری زیدم هرسا به خدا سی تیه کالت..."

مجری خوش صدای بختیاری با سپاسگزاری از خانم الماسی و غزل های دلنشین شان؛ پیش از آن که سومین مبهمان برنامه را فرابخواند، گفت: "کوگ غزل خون دلم دی بخون/ نحسی شوگاره ز شونم برون/ تا تو ایای خنده به لوهام ایا/قند و عسل ور منه خوهام ایا"

او سپس استاد "هوشنگ چارتنگی" خواننده محبوب و خوش صدای بختیاری را فراخواند تا فضای تالار پس از معطر شدن به گل یاس غزل، این بار نور از حنجره خواننده محجوب بختیاری بگیرند. او آمد و ترانه "سفیددشت" خود را که از غیرت جاهلون هفت چار می گوید و آوردن "خان" از تهران و غرش برنو شیر علی مردان و... به زیبایی اجرا کرد.

گفتنی است: آهنگ سفیددشت با نام جاهلان ۷ و ۴ در فضای مجازی از جمله سایت "نماشا" به اشتباه به نام و با تصویر زنده یاد آبهمن علاءالدین(مسعود بختیاری) نوشته و پخش شده است؛ در حالی که با کمی دقت در گوش دادن به صدای خواننده، به راحتی می توان دریافت که صدای مسعود بختیاری نیست؛ که این آوای دلنشین و نیز شعر و آهنگ و تنظیم آن از  استاد "آهوشنگ چارتنگی" است که در عمق جان شنونده جاری می شود.

در ادامه استاد "موری احمدی" با خوانش چند بیت از شعرهای محلی دکتر "جبار رضایی" شاعر بلند آوازه دیار بختیاری، او را برای خوانش سروده هایش به پشت میز و بلندگو فراخواند.

* رفتن به جغرافیای دیرپای زاگرس

رضایی آمد و گفت: "غمت سی خُم اَیَر غم داره جونت/برافتو زیده بود آیم به حونت/و نومت بیت بستم تا که روزی/کُری عاشق چی آبهمن بخونت"

این استاد دانشگاه در ادامه با شادباش به استاد حاجی پور که رنج سفرهای بسیاری را برای ثبت نگاره هایش دیده است، برگزاری این آیین خجسته را سرآغازی دانست برای رخدادهای پایدار و خوبی که ما را به جغرافیای دیرپای زاگرس می برد.

او افزود: امروز برای ما زاگرش نشینان "بختیاری و لُر" افتخار بزرگی است که چنین رویداد ارزشمندی در اهواز رقم خورده است. خواهش می کنم برای محمدرضا حاجی پور- که نگاره ها، کتاب ها و مستندهایش ما را یاد گذشته ها می اندازد و دیدن رنج های پدرها و پدربزرگ های مان- دست بزنید.

رضایی در ادامه غزل زیر را خواند:

"گَپ بزن سی دل تنگُم که کلوتُم هَنی‌ام/عطشی تَه دلُمه، تشنه‌ی بوتُم هَنی ام/ ایخو از ریشه دِراره مُونه توفونِ غمت/چی کُناری مِنهِ دشتِ بَرهوتُم هَنی‌ام/لَوْ بُگُش تا یَه گَپی سی دِلِ تنگُم بزنی/گوشِ اَشنیدنِ او راز مَگوتُم هَنی‌ام/گُلِ باوینه بهاره، د َ وَری سی مُو بخند/سی مو که تشنه‌ی بَلگ و بَرِ نوتُم هَنی‌ام/ زُوسُکه بی خَور از حال تونُم، شعر نیا/لال و پا بهسه‌ی زنجیر سکوتُم هَنی‌ام/ پیومت اومه که سی دیدَنِ ئی بیکَس اِیویْ/ مِنه دلواپَسیِ راس و دُروتُم هَنی‌ام"

*سپاسگزاری از اربابان علم و هنر و ادب و رسانه و فرهنگ لر و بختیاری

او در ادامه از دکتر "غفار پور بختیار" استادیار تاریخ دانشگاه دعوت کرد برای ابراز سخن. او آمد و از اربابان علم و هنر و ادب و رسانه و فرهنگ لر و بختیاری که افتخار می آفرینند سپاسگزاری کرد.

پوربختیار با سپاسگزاری از استاد حاجی پور گفت: چندین سال است که این هنرمند را- که ذولفنون هنر بختیاری است- می شناسم. از کارگردانی گرفته تا تهیه کنندگی و مستندسازی و عکاسی و تصویربرداری. می توان گفت از صفر تا صد یک فیلم را به تنهایی انجام می دهد! بی همتا است. به خودم می بالم و افتخار می کنم که نه تنها در قوم بختیاری که در کل کشور چنین عجوبه ای داریم.

خیلی دوست دارم که در کنار ایشان بتوانیم فیلم و حتا سریال درباره تاریخ و فرهنگ ایل بختیاری بسازیم ولی چه کنیم که شرایط مالی و اقتصادی خوب نیست و هزینه های سنگینی باید صرف کرد. حتا کارهای فرهنگی و ادبی هزینه های زیادی می طلبند؛ از نگارش یک کتاب گرفته تا چاپ و انتشار آن.

چنین کارهایی سرمایه می خواهد. سرمایه هم دست مردمان علم و ادب و هنر نیست که دست دیگران است و آنان هم دریغ دارند از این که به این عزیزان کمک کنند!

او همچنین گریزی به فتح تهران و حکومت بختیاری در زمان رضا شاه زد.

*هنرنمایی علی تاجمیری

خواننده بعدی این آیین "علی تاجمیری" چهره محبوب سرزمین زاگرس بود که با صدای دل نشین اش چنین خواند: "آخی دانی دانی نَتَرُم که تُونه ز یادم بُوَرم/وقتی که به اَو رود نیرم پهللت ایا ور نظرم/وای تهنایی باز تهنایی چه کنم مو وا غم یار/ وو خدا گل با رهدنس دیه روزمه کِرد چی شو تار...."

او سپس به گونه زنده و بی آهنگ خواند:"مو غریو این ولاتم که ندارم ره به جایی/ هرچی هم داد ایزنم نی رسه به جایی/ آسمون اوری گرد دنیا رو کرد تنگ/ چونو که هیشکی نی کنه بنگ!"

او به استاد حاجی پور شادباش گفت و افزود: این استاد ارزشمند در موسیقی هم صاحب نظر و دیدگاه است.

*شاهنامه، معدن دانش های امروزی جهان

هنرمند دیگر این برنامه استاد "نوربخش احمدزاده بود" که گفت: خداوندگار سخن پارسی می فرماید:

"از آغاز باید که دانی درست/ سرمایه گوهران از نخست/که یزدان ز ناچیز چیز آفرید/بدان تا توانایی آرد پدید/سرِ مایه گوهران این چهار/بر آورده بی‌رنج و بی‌روزگار/یکی آتشی بر شده تابناک/میان آب و باد از بر تیره خاک/نخستین که آتش به جنبش دمید/ز گرمیش پس خشکی آمد پدید/و زان پس ز آرام سردی نمود/ز سردی همان باز تری فزود/چو این چار گوهر به جای آمدند/ز بهر سپنجی سرای آمدند...."

او افزود: این شعر را فردوسی ۱۱۸۰ سال پیش سروده است و امروزه فیزیکدانان درباره آن بحث می کنند. در شاهنامه ما با بسیاری از دانش ها روبه رو هستیم. تاریخ و تمدن و موسیقی و خط را ایرانیان به جهان ارایه کردند ولی جهانیان آثارمان را به نام خودشان ثبت کردند و سپس به ما- که کشور جهان سومی خطاب مان می کنند- ارایه کردند!

او در ادامه امروز را روز استاد حاجی پور نام نهاد و گفت: استاد حاجی پور پیش از آنکه موزیسین یا عکاس یا مستند ساز باشد انسان است. ما باید انسان باشیم.

شوربختانه بسیاری از هنرمندان ما در طول تاریخ وقتی به جایگاهی می رسند خود را گم می کنند و مردم را از یاد می برند! خوشا به حال هنرمندی که در کنار مردم اش است و صدای آنان است. آن چیزی که همه بزرگان را امروز دور هم جمع کرده است انسانیت و مرام و معرفت استاد محمدرضا حاجی پور است.

او سپس از استاد "غفور اسکندی" مدرس انجمن خوشنویسان ایران به عنوان آواره هنر و آقای تعلیق (دارای تخصص در خطوط تعلیق، شکسته و نستعلیق) ایران، سپاسگزاری کرد و در پایان غزلی خواند.

هنرمند دیگری که از استان کهگیلویه و بویراحمد به این آیین آمده بود، فراخوانده شد به خوانش ترانه خود.

"کورش رضوانی فر" آمد و گفت:"بهار ایل احساسم چه وابی های نگارم/منه ایخواسی تنه ایخواسم چه وابی های نگارم/خزون روزگار افتا و جونم های نگارم/گل اوریشم و یاسم چه وابی های نگارم/قمر در عقرب و شوی بیست یکم بی های نگارم/نگهتی یار کم شانسم چه وابی های نگارم/یار یار های نگارم گل برنجاس برگ ریواس ایل احساس خوم دلم خواس تیت بشینم تیت بشینم یار...."

*شخصیت و متانت آقای "حاجی پور" یک اثر هنری است

سخنران بعدی آیین ری‌گشون کتاب "ولات"، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان بود که در سخنانی گفت: در بی شماری برنامه های فرهنگی و هنری، برای اجرای یک برنامه باید به گونه ای برنامه ریزی کرد که هم قدر و شان این عزیزان حفظ و هم برنامه با نظم و ترتیب خاصی برگزار شود و هم دارای بار فرهنگی و هنری باشد. بحمدالله این برنامه پربار بود و از این عزیزان به طور خاص تشکر می کنیم.

"مجید منادی" افزود: سپاسگزاری اصلی ما از استاد حاجی پور عزیز است که انصافن یکی از افتخارهای ما است. هم ذو ابعاد است هم ذو هنر. موتور محرکه تولید آثار هنری و فرهنگی بعضی از هنرمندان و دلسوزان ما در خوزستان و استان هایی که ارتباط داریم درونی است.

خودشان کار را انجام می دهند و منتظر دستگاه های دولتی و فرهنگی دیگر هم نمی مانند؛ هر چند که نافی وظیفه ما هم نیست؛ ولی این دست هنرمندان و عزیزان مان را باید قدر بدانیم و دعا کنیم که این روش و منش را ادامه دهیم.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان در ادامه گفت: به آقای سپهریان معاون محترم هنری و سینمایی داشتم می گفتم که شخصیت و متانت آقای حاجی پور یک اثر هنری است و درس‌آموز برای نوجوان و جوان ما است.

وقتی هنرمندی هم صاحب تالیف است و هم در بخش های عکاسی و خوش نویسی توانایی دارد و باز با تواضع و فروتنی کارش را پیگیری می کند، این کار برای ما ارزش ویژه ای دارد. بحمدالله هنرمندان ما کم و بیش ویژگی های خوبی دارند ولی شخصیت و متانت و بزرگواری برخی عزیزان مان درس‎آموز تر است؛ استادانی همچون"حبیب اله بهرامی" از خبرنگاران، روزنامه نگاران و نویسندگان پیشکسوت که او را از قدیم می شناسم و من از منش و قلم شان شخصن استفاده می کنم و به گردن ما حق استادی دارد.

منادی یادآور شد: لازم است چنین عزیزانی را بزرگ بداریم و سردست بگیریم و برنامه ها و آثارشان را به جامعه بیشتر بشناسانیم و در پی آن خودشان را هم معرفی کنیم و تبدیل شوند به نمونه هایی برای نوجوان و جوانانی که گام به عرصه فرهگ و هنر و ادب می گذارند. ان شاءالله همه هنرمندان ما در راهی که گام می گذارند از این روش ها و منش ها- که بسیار ارزشمند است- پیروی کنند.

مدیرکل فرهنگ در پایان سخنان اش گفت: می خواستم درباره اهمیت تولید آثاری که به هویت و فرهنگ و گوشه هایی از زندگی گذشته تا امروز ما پیوند خورده است؛ صحبت کنم ولی جمع فرهیختگان و بزرگان است و همه اهل علم و فضل هستند.

همه می دانند که امروزه برای پیشگیری از آسیب های اجتماعی- که همه ما دغدغه آن را داریم با هر کسوت و نگاه و مسوولیتی- نباید تنها با علت ها مقابله کنیم آن هم به گونه مداخله ای و مشاوره ای! غافل از این که بسیاری از این آسیب ها ریشه در ندانستن و ناآشنایی ما با هویت مان دارد.

هویتی که در خانواده حرف نخست را می زده و همیشه کار و تلاش و فرهنگ و متانت و کوچک و بزرگی و احترام به طبیعت و بزرگان در آن بوده است؛ چه در هویت قومیتی و چه در هویت اسلامی ما. این موارد را باید به زبان های گوناگون روایت کرد.

خدا را شکر که آثار آقای حاجی پور دارای این مسایل و برجستگی ها است. از ایشان و شما هنرمندان و علاقه مندان که به فرهنگ و هنر و ادب توجه می کنید سپاسگزاری می کنیم.

در ادامه نماهنگی از سخنرانی و تلاش استاد حاجی پور پخش شد که گفته بود: کارهنری اش در سال 80 همزمان با عزیمت خانواده از خوزستان به اصفهان آغاز شد...

پس از نماهنگ استاد "محمدرضا حاجی پور" برای سخنرانی فراخوانده شد که گفت: در بخش فرهنگ و هنر مهم ترین چیزی که می ماند توجه و احترام است که خدا را شکر دوستان در اینجا سنگ تمام گذاشتند.

شاید بسیاری از ما دغدغه های مالی داشته باشیم که داریم. باور دارم که یک هنرمند نباید خود یا آثارش را توضیح دهد. هنری که ارزشمند باشد و بتواند خود را نشان دهد به یقین حرف دلش را می زند.

با آمدن تکنولوژی می بینیم که بسیاری از کارهای عجیب و غریب انجام می شود. به ویژه در بخش های فیلم و عکس. البته تکنولوژی همان قدر که خوب بوده آسیب های خودش را هم دارد.

امیدوارم آثار ما بتواند ذره ای هم جبران لطف دوستان را بکند و هم زحمت هایی که در این مسیر کشیده است.

حاجی پور در ادامه از تلاش ها، همکاری ها و حمایت های مدیرکل فرهنگ خوزستان و معاون هنری ایشان, مدیران کل کتابخانه ها و صدا و سیمای خوزستان، دکتر پوربختیار، مجید رمضان پور، جبار رضایی, خانم محدثه الماسی، وحید کیانی, علی تاجمیری, هوشنگ چارتنگی، بهرام حاجی پور، دکتر مرادی، دکتر نورعلی ویسی، جمال حیدری، هوشنگ نوبخت، شهرام هزاریان، فردین کوراوند، عطا بهادری، پیمان قنبری بیرگانی، آرمان موری احمدی، غفور اسکندری، کورش رضوانی فر، منصور حسن پور، رضا زدوار، حاج آقا عزیزی, اردشیرخان شمس، امیرخان عکاشه و آپدرام طاهری که چشم هایش را برای ترویج فرهنگ و هنر بختیاری داد سپاسگزاری کرد.

 گزارش خبرنگار "حبیب خبر" حاکی است در پایان از کتاب نگاره "ولات" با حضور مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان و شماری از اندیشمندان بختیاری رونمایی شد.

پس از آیین رونمایی، باشندگان در تالار- که سیصد نفر بودند- در نمایشگاه عکس «سرزمین بختیاری» حضور یافتند و شاهد هنرنمایی و شکار لحظه های ناب لنز دوربین «محمدرضا حاجی پور» در قالب چهل تصویر دیدنی شدند.

نمایشگاه و فروشگاه آثار عکس هنرمند خوزستانی تا ۵ شنبه ۲۷ دی ماه در تالار کتابخانه مرکزی اهواز دایر و آماده پیشباز از علاقه مندان به هنر عکاسی است.

گزارش از: بهرام حبیبی- اهواز