آیین نکوداشت استاد «علی حافظی» حافظه موسیقی بختیاری با همیاری انجمن «مهریاد خوزستان» و مؤسسه فرهنگی «ویردار کهن میهن» در سینما هلال اهواز برگزار شد.

به گزارش ۲۴ آذرماه خبرنگار حبیب خبر، در شامگاهِ پنج‌شنبه بیست و دوم آذرماه ۱۴۰۳ آهنگ نی و نوای آوازِ زاگرس‌نشینان در سینما هلال اهواز پژواک یافت و این تالار، پذیرای گروه بسیاری از هنردوستان، هنرمندان، ورزشکاران، شاعران، نویسندگان، کارگزاران و چهره‌های فرهنگی و خبرنگاران استان شد.

این رویداد فرهنگی- هنری با حضور "عبدالله افرازه شهاوند" معاون سیاسی اجتماعی استانداری خوزستان، محبوبه ایزدی پناه(مدیرکل امور اجتماعی فرهنگی استانداری خوزستان)، مجید منادی مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان, دکتر متولی مدیر روابط عمومی شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب، سید امین سپهریان(معاون هنری و سینمایی)، مهرانگیز بحیرایی(معاون فرهنگی و رسانه‌ای اداره کل فرهنگ)، پروانه سهرابی(نخبه علمی کشور)، زیبا صالح‌پور(پیشکسوت بخش فرهنگ)، زاهد مهمدی, علی نظر ممبینی و رضا کلاه‌کج(کنشگران بخش فرهنگ)، منصور کوهی‌رستمی(رییس کتابخانه مرکزی دانشگاه چمران)، حشمت الله قاسمی و محمد مرادی جاوید (پیشکسوتان سینما و تیاتر)، دکتر علی حبیبی (مشاور پارلمانی مجلس)، امیرحمزه موسوی و سید یعقوب طباطبایی (از کارگزاران پیشین دولت), دکتر نورالله رییسی (از مدیران آموزش و پرورش خوزستان)، سلمان ظاهری (کنشگر فرهنگی)، استاد "منصور حسن پور" (خواننده برجسته بختیاری و خسرو آواز دشتی)، حبیب‌الله بهرامی بیرگانی (پیشکسوت بخش فرهنگ و رسانه)، لیدا طاهری (کنشگر بخش موسیقی و فرهنگ بختیاری)، شهربانو منصوریان(قهرمان ورزشی کشور)، اردشیر شمس(قهرمان ورزشی کشور) هم‌تباران گروه آسماری و شمار بسیاری از دوستداران نوای بختیاری برپا شد.

"وحید کیانی" ابتدا دبیر این نکوداشت آهنگین را فرا خواند. «فردین کوراوند» در جایگاه نماینده‌ی دست‌اندرکاران در سخنانی از «آپدرام طاهری» و "آپیمان بیرگانی" برای نقش کارسازشان در برگزاری این نکوداشت سپاسگزاری کرد و افزود: «استاد علی حافظی»، یکی از بزرگان هنر، فرهنگ و موسیقی استان و ایران است. سپاسگزاری از بزرگان، از مهم‌ترین وظایف جامعه هنر و فرهنگ است که گاه مورد غفلت قرار می‌گیرد".

سپس "وحید کیانی"- که اجرای آیین نکوداشت را بر دوش داشت و از پس آن هم به خوبی برآمد و همچون آفتابی بود که در این شب آهنگین تالار را به شور و خرسندی در می آورد- استاد «جبار رضایی» از شاعران برجسته کشورمان را فراخواند و او با فرنام شاعران قوم لر، چراغ آیین نکوداشت را روشن کرد و چنین خواند:

" گَپ بزن سی دل تنگُم که کلوتُم هَنی‌ام/عطشی تَه دلُمه، تشنه‌ی بوتُم هَنی ام/ ایخو از ریشه دِراره مُونه توفونِ غمت/ چی کُناری مِنهِ دشتِ بَرهوتُم هَنـی‌ام.../

در ادامه « وحید کیانی» از نوازندگان آموزشگاه موسیقی «نواک» به سرپرستی «ابراهیم کرم‌پور» دعوت کرد که این بزم را به نوای ساز و آواز آراسته کنند. این اجرا به خوانندگی «سیاوش رضایی» آغازگر نوا‌های آهنگین نکوداشت شد و چراغ یاد و خاطره زنده نام مسعود بختیاری را در دل و اندیشه مان روشن کرد.

ادامه بخشِ آیین نکوداشت، آوای «فرهاد بیژن‌پور» از باغملک و سپس بارش آفتاب «علی تاجمیری» خواننده خوش صدای مسجدسلیمانی بود.

پس از هنرنمایی این دو خواننده ارزشمند، «وحید کیانی» پروفسور «امید علی شهنی کرم زاده» را برای سخنرانی فراخواند.

رییس انجمن ریاضی ایران و همشهری استاد حافظی در سخنانی به اهمیت موسیقی در زندگی بختیاری‌ها اشاره کرد و گفت: ««علی حافظی» نوای بختیاری را زنده کرده است.»

* موسیقی نیاز به تبلیغات ندارد!

پروفسور «شهنی کرم زاده» افزود: « بختیاری ها به گهواره های کودکان خود زنگوله آویزان می کنند تا کودکان از نوزادی با موسیقی ارتباط برقرار کنند. یعنی موسیقی یک جریان کاملاً طبیعی است که نیاز به تبلیغات ندارد.»

او ادامه داد: «(نی) یکی از طبیعی ترین و ارزان ترین آلات موسیقی است که هر خانواده ای می تواند آن را تهیه کند. علی حافظی به همراه "مسعود بختیاری" موسیقی بختیاری را فرم و شکل داد که باید قدردان او باشیم و یاد و نام مسعود بختیاری را همیشه زنده نگاه داریم. »

"شهنی کرمزاده» در ادامه گفت: «(نی) مزیتی بر سایر آلات دارد؛ چون بسیاری فکر می کنند موسیقی تنها شادی آفرین و رقص و پایکوبی است! به همین دلیل برخی موسیقی را بد می دانند. نیِ حافظی اما غم و عشق و شادی را منتقل می کند.»

او افزود: «انسان همواره آه می کشد. آهِ برآمده از نی ولی به گونه ای است که به همه منتقل می شود. با این اوصاف باید قدردان استاد حافظی باشیم.»

* هیچ جامعه ای بدون موسیقی و هنر به جایی نمی رسد

پروفسور شهنی کرمزاده در این میان دل گذشت مشترکی با استاد «حافظی» و استاد «علاالدین» را مرور و بازگو کرد و افزود: «فضیلت و دانش بر شمشیر و بازو پیروز است. در دانشگاه جندی شاپور بیمارانِ روانی را با موسیقی درمان می کردند. اما اکنون مشکل هایی وجود دارد. هنرمند برای ادامه کار نیاز به فضای نرم دارد. هیچ جامعه ای بدون موسیقی و هنر به جایی نمی رسد.»

او در ادامه گفت: « همکاران، پس از سال ها، سرپرستی انجمن ریاضیدانان را به من تحمیل کردند. اکنون و برای جشنواره ای که تابستان امسال برگزار خواهد شد، پیشنهادی با عنوانِ «چرا ریاضیات باید به جامعه برگردد.» مطرح شده است. در این جلسه حس می کنم باید گفت: «چرا موسیقی و هنر باید به جامعه برگردد. شوربختانه ما اجراهای موسیقی و کارهای هنری کمی داریم.»

*کودکان آشنا با موسیقی، ریاضی، فیزیک و دیگر آموزه ها را بهتر یاد می گیرند

او در ادامه به نقش موسیقی در زندگی مردم و نیاز سخت آنان به نوا گفت و افزود: « هر کودکی که با آلات موسیقی آشنا شود، ریاضی، فیزیک و دیگر آموزه ها را بهتر یاد خواهد گرفت.»

در ادامه‌ی آیین نکوداشت، «وحید کیانی» از زنده یاد "مسعود بختیاری" یاد کرد که یک دوبیتی در یکی از دفترهای شعرش به یادگار نوشته بود که تاکنون خوانده و شنیده نشده است:" کسی درد مونه کامل ندونست/و غیر از رنج بی حاصل ندونست/قدیما یادمه هیچ غم نداشتیم/ندونم غم نبی یا دل ندونست"

مدیرکل فرهنگ خوزستان سخنران بعدی این آیین بود که از سوی کیانی به جایگاه سخنرانی فراخوانده شد.

*لزوم گسترش برنامه های فرهنگی و هنری اقوام

«مجید منادی» در این آیین با خوش آمد به باشندگان در تالار- که همراه و همگام برنامه هایی هستند که بر پایه فرهنگ و هنر بنا نهاده شده اند- در سخنانی گفت: خوش بختانه امروزه با همراهی و یاری بیشتر دستگاه ها و مجموعه های استان، برنامه های فرهنگی و هنری ما در حال برگزاری است. موسیقی هایی که ریشه در فرهنگ و هنر بومی خوزستان از جمله قوم غیور بختیاری و دیگر اقوام خوب و فرهنگ دوست ما دارد کم و بیش برگزار می شود و ما شاهد همراهی و همدلی عزیزان تلاشگر هستیم.

او ابراز کرد: "خدا را شاکر هستیم که نکوداشت استاد "علی حافظی" امروز در حال برگزاری است و ما انتظار داریم چنین برنامه های فرهنگی و هنری برای شناخت و سخن گفتن درباره این استادان بزرگوار- که در گسترش فرهنگ و هنر اقوام کارساز هستند و امروز به گوشه ای از حافظه جمعی ما تبدیل شده اند- پیوسته برگزار شود. "

مدیرکل فرهنگ خوزستان از قدرشناسی دست اندرکاران این نکوداشت سپاسگزاری کرد و گفت: "با تصویب سند ملی موسیقی خوش بختانه هیچ گونه مانعی برای انجام برنامه های فرهنگی و هنری به ویژه در زمینه موسیقی در پناه قانون وجود ندارد و انتظار داریم برای مفاخرمان از زمانی که افتخار داریم همراه و همگام آنان باشیم بزرگداشت بگیریم و گرامی بداریم یا و نام این بزرگواران را."

یک نویسنده، کارگردان و «فرهنگ پژوه»، دیگر سخنران این آیین بود.

* معجزه نی استاد «حافظی» در همبستگی بختیاری

دکتر «اردشیر صالح‌پور» از معجزه نی استاد «حافظی» گفت که این بار گروه هایی را گرد هم آورده و به هم نزدیک‌تر کرده است و با اشاره به بندهایی از دیوان مثنوی معنوی مولانا گفت:

"پس حکیمان گفته‌اند این لحن ها/از دوار چرخ بگرفتیم ما

بانگ گردش های چرخ‌ست این که خلق/ می‌سرایندش به تنبور و به حلق

ناله ی سرنا و تهدید دُهُل/چیزکی ماند بدان ناقور کل

ما همه اجزای آدم بوده‌ایم/ در بهشت آن لحن‌ها بشنوده‌ایم..."

او افزود:«امروز که با شما سخن می‌گویم احساس می‌کنم که دیگر بختیاری جزیره‌ای نا‌متحد و تک افتاده و متروک نیست. شاید بختیاری هرگز به اندازه امروز به هم نزدیک نبوده است. ما امروز به لطف و موهبت یک صدا، یک نغمه و نوا و نوای نی سرزمین مان به دم گرم و دست و پنجه نرم استاد علی حافظی جمع شده ایم تا مقام و منزلت و حرمت هنری اش را پاس بداریم. این بار معجزه نی حافظی ما را گرد هم آورده و به هم نزدیک‌تر کرده است."

شاعری گفت: "هر آن نغمه مرغ چمن می زند/کسایی به وجه حسن می زند."

و من می گویم: "به نی دلبری می کند حافظی/ به گاهی که لب بر لب نی نهد."

* "حافظی" سر سلسله و سلسله جنبان نی موسیقی بختیاری‌ست

این «فرهنگ‌پژوه» به نقش و حضور و تاثیر استاد «کسایی» اشاره کرد و افزود: «همان جایگاه و مقام و منزلتی که استاد کسایی در نوای نی‌نوازی و در مکتب اصفهان دارد، استاد حافظی نیز در نوای نی‌نوازی سنتی و مقامی بختیاری دارد. تا یادم نرفته بگویم: در جشنواره نی نوازان کشور- که استاد کسایی خود یکی از داوران آن مسابقه بود- جایزه نخست مقام نی نوازی را به او پیشکش کرد.

به راستی و بی‌تعارف می‌توان گفت: علی حافظی سر سلسله و سلسله جنبان نی موسیقی بختیاری‌ست."

"اردشیر صالح‌پور" چنین ادامه داد: «خیلی‌ها نی می‌نوازند اما نی حافظی نی دیگری‌ست و نزدیک به نی مولاناست و زندگی را زندگی‌تر می‌کند. یادم می‌آید که آفتاب روشن موسیقی ایل، "آ بهمن علاالدین"، هم این موهبت را صحه می‌گذاشت و همیشه می‌گفت: همه خوب می‌نوازند اما نیِ حافظی روح بختیاری و بو و لهجه بختیاری دارد.

نخستین بار وصف علی حافظی را تلفنی از بهمن علاالدین شنیدم. گفت: یک هنرمندی را یافتم که فوق العاده ست. عالی ست. بختیاری ست. از بچه های مسجدسلیمان و شهنی ست.

"بهمن" خیلی مشکل پسند بود و به سادگی با هر کس و هرچیزی کنار نمی آمد؛ ولی گوهر هنر علی حافظی را کشف و با او کار کرد و ماندگار شد. آنان همراه هم آثار جاودانه ای ساختند که جز مواریث ارزشمند و به یادماندنی موسیقی بختیاری است."

نویسنده " کتاب پیشخوانی در تعزیه» در ادامه گفت: « علی حافظی در موسیقی بختیاری تحولی بزرگ ایجاد کرد. نی در بختیاری هفت بند است و با گوشه لب نواخته می‌شود اما «علی حافظی» آن را دندانی کرد. از دیگر سو "نی" بختیاری را که در دایره مقام‌های شبانی و گله‌داری محدود بود به نغمات سازی و آوازی ترقی و تعالی بخشید و سایر نغمات نهفته را برای ما نواخت. پیش‌تر نی در زیر سیطره کرنا شنیده می‌شد ولی به اهتمام «علی حافظی» نی ساحت و منزلت پُر گستره‌ای یافته است."

"دکتر صالح‌پور" در پایان به تاثیر «بهمن علاالدین» در رونق و رواج موسیقی بختیاری اشاره کرد و افزود: «علی حافظی هم همان تاثیر را در نی‌ نوازی گذاشت. به اهتمام او هم اکنون ده‌ها نی نواز در ایران داریم‌ که همه از تلاش های استاد "علی حافظی" ا‌ست. او شاگردان زیادی را تربیت کرده است، چنان که شاگردانِ او هم اکنون در تربیت شاگردان شان کوشش می کنند."

پس از سخنرانی دکتر صالح پور، آوای «نیما حافظی» به گوش باشندگان این نکوداشت رسید. در این اجرا، گروه نوازندگی (که تا پایان همه اجراهای زنده را همراهی کردند) نقش پررنگی داشتند.

نوازندگان عبارتند بودند از: نی: "ابراهیم کرمپور"- نوازنده سه‌تار: "ابراهیم حاجتی"- نوازنده تنبک: "میلاد برج سفیدی"- نوازنده دف: "کیوان صفر زاده"- نوازنده کمانچه: "داوود فتاحی"

در ادامه برنامه «نیکی کوراوند» هنرمند نوجوان خوزستانی به نقالی و شاهنامه‌خوانی پرداخت.

"نوربخش احمدزاده" شاهنامه‌خوان و پژوهشگر حوزه نقالی به بهانه این نکوداشت یادداشتی نوشت. این شاهنامه‌خوان و پژوهشگر بخش نقالی به استناد جمله ای از استاد حافظی نگاهی به سنت های کهن ایران زمین داشت و با اشاره به جمله‌ی «من فرزند کرنا هستم» چنین گفت: «به مناسب ارج و ارادت و اعتباری که بزرگان موسیقی قوم لر به کرنا دارند.

خداوندگار سخن پارسی- فردوسی بزرگ- از سازهای بسیاری در شاه نامه نام برده است فکر می کنم از سی یا چهل ابزار موسیقی نام برده مثل زنگ، هندی درای، بوق و کوس و شیپور و سنج و ... اما گویا کرنا نزد فردوسی هم از ارزش بالاتری برخوردار بوده است.

كرنای در شاهنامه سازی است بادی كه در هنگامه‌ی نبرد با خروش خود، آسمان را از جای می‌كند و با سازهای دیگری چون درای، كوس، تبیره و … همراه می‌شود. این ساز در شاهنامه سازی رزمی است و گاه هنگام آغاز حركت سپاه یا پیشواز از سپاهیان و گاه هنگام شادی نیز نواخته می‌شود.
در بازآوردن سام، زال را از نزد سیمرغ به سوی خانه آمده است:

تبیره‌زنان پیش بردند پیل/برآمد یكی گرد مانند نیل

خروشیدن كوس با کرّ‌نای/ همان زنگ زرین و هندی درای

هنگام رفتن سام از نزد زال و رستم به سوی دربار منوچهر آورده شده است:

برآمد ز درگاه زخم درای/ز پیلان خروشیدن كرنای."

* علیِ حافظیِ را دوست دارم

در ادامه این نکوداشت «هرمز علی‌پور» شاعر نام آشنا با چکامه‌سرایی، چراغ این بزم را روشن نگه داشت.

او با نام بردن از برخی سرافرازان ایران و بختیاری گفت: " اهل شعر مناسبتی نیستم. پیش از هرکسی می خواهم از "عطا بهادری" تشکر کنم. ندیدم کسی به اندازه عطا این همه پایمردی داشته باشد و خدمت کند به فرهنگ و قوم بختیاری. من افزون بر اینکه پیشینه دوستی با استاد حافطی دارم و هم محله هستیم و از یک قبیله ولی خوش حالم که نیمای عزیر(فرزند استاد علی حافظی) نوعی از موسیقی را ارایه می دهد که کمتر دیده و شنیده ایم."

او در ادامه چنین خواند:"علی حافظی را دوست دارم/به آوای نی اش دل می سپارم/و او را در ردیف اخترانِ/ سپهر و عشق و زیبایی شمارم"

او همچنین گفت: "جایی خوانده ام که هنر و هنرمند بنیانگذاران جاودان هستند. انسان بدون همه چیز می تواند زندگی کند ولی بدون هنر ممکن نیست بتواند دوام آورد. "

او در پایان با یک دوبیتی محلی از استاد حافظی قدردانی کرد:" علی گیومی دلم تنگه بزن نی/ ندارم جور سابق رغبت می/بزن جون خوته حالمو خوش نید/نگو چنده نگو تا کی بزن هی!"

ادامه بخش این بزم خنیاگری، نوای نواخته شده از سوی «نوید کیانی قلعه سردی» بود که با صدای «کوهیار بختیار» در تالار پیچید.

سپس «کوروش اسد پور» برای خوانش ترانه فراخوانده شد و در ادامه «شیروان بختیار» با گروه همنوازشان ترانه خواند.

در ادامه «وحید کیانی» به اهمیت نظامی‌خوانی اشاره کرد و «بهمن حسین» را فراخواند. پس از او نوبت به «کوروش رضوانی» رسید تا ترانه‌ای به باشندگان این نکوداشت پیشکش کند و پایان بخش اجراهای این آیین هنرنمایی گوش‌نواز، استاد «علی‌ حافظی» بود.

پس از هنرنمایی هنرمندان، با پیشکس لوح از استاد نام آشنای موسیقی مقامی قدردانی شد.

در این بخش لوح‌هایی از سوی کارگزاران و چهره‌های نام‌آشنای فرهنگی استان، به استاد «علی حافظی» پیشکش شد.

پایان بخش این نکوداشت، سخنان «عطا بهادری» کنشگر و پیشکسوت عرصه‌های فرهنگی و ورزشی بود.

او با پوزش از بابت برخی کمبودها، از همه دست اندرکارانِ همراه در این رویداد فرهنگی قدردانی کرد.

بهادری در پایان از "پدرام طاهری کتکی" (دبیر موسسه ویردار کهن میهن) و "پیمان بیرگانی" (مدیر انجمن مهریاد خوزستان) که برای هرچه بهتر برگزار شدن این آیین- از یک ماه گذشته تاکنون- بیش از توان شان تلاش کردند و همچنین از استاد "رامین حامدپور" مدیر ارزشمند سینما هلال اهواز بابت همکاری بسیار خوب شان سپاسگزاری کرد.

گفتنی است: آقایان: علی و قاسم اشرفی، افشین جمالپور، کورش نجف پور و سلمان ظاهری از کنشگران فرهنگ و دوستداران هنر در حمایت از آیین نکوداشت استاد علی حافظی، مهربانی و بخشندگی کردند که از این بزرگواران سپاسگزاری می شود.

*گزارش از: زینب جلیلیان

نگاره ها: پایگاه حبیب خبر و امیرخان عکاشه