" محمد موسوی" فرزند شهر باستانی و هنرخیز ایذه است؛ شهری که فعالان فرهنگ و هنر آن پایه گذار سبک های هنری و جریان سازی فرهنگی هستند. شهر رنگین کمان پدیده های هنر شعر، موسیقی، خوشنویسی، سینمای مستند، نقاشی، شاه نامه و ...

موسوی، با انتشار دو آلبوم [لقُم نُرقه] و [کیونو] در سال های 97-1395 و آثاری که به زودی منتش می شود؛ خود را به عنوان هنرمندی پرکار در حوزه موسیقی  بختیاری نشان داده است. او علاوه بر فعالیت هنری، می توان گفت یک فعال فرهنگ مدار بختیاری نیز محسوب می شود. چرا که با اعتقاد راسخ به باورها و آرمان های فرهنگی و هنری اش بدون هیچ گونه چشم داشتی وارد عرصه فعالیت هنری شده است و تنها به عشق همتباران اش می خواند و تلاش می کند پشتیبان مجریان رویداد ها و گردهم آیی های بزرگ قوم بختیاری باشد.

"کورش اسدپور" از چهره های مطرح و ملی موسیقی زاگرس هنگام اجرا در برنامه ای به مناسبت عید فطر درباره ویژگی شخصیت هنری موسوی چنین می گوید: افتخار می کنم به آسید محمد موسوی که هم هنرمند هستند و هم پشتیبان  هنرمندان ایل به شمار می رود.

محمد موسوی تلاش می کند در عرصه هنر  فضایل انسانی و سجایای اخلاقی را اهمیت و ترویج دهد و می گوید: با پروردگار عهد بسته ام چنانچه صدایم و آثارم در فضای هنر مقبول و مفید واقع شود محصول فعالیت های هنری ام را برای ایتام و نیازمندان هزینه کنم.

او هنرمندی است که هنوز خود را فرزند عشایر می داند و  دغدغه اصالت و پاسداری از هویت اصیل فرهنگی بختیاری را دارد.

مشروح مصاحبه پدرام طاهری گزارشگر وب سایت حبیب نیوز را با "محمد موسوی" با هم می خوانیم:

 

* تجربه های خوبی از موسیقی ایل دارید؛ چرا فعالیت حرفه ای در موسیقی بختیاری را دیر آغاز کرده اید؟

 

درست است؛ ولی ترجیح دادم به جای این که در سن جوانی وارد عرصه هنر شوم، تشکیل خانواده بدهم؛ چون تشکیل خانواده برایم اولویت و اهمیت زندگی بود. خدای را سپاس چند فرزند دارم و طبیعی است که خانواده داری و دغدغه اقتصاد خانواده هم اجازه تمرکز بر هنر و روحیه هنری را نمی داد. البته آثار تولیدی موسیقی بختیاری را پیگیری و بررسی می کردم و گاهی با دوستان  هنرمند می خواندم؛ فرزندانم که بزرگ تر شدند و رشد مالی در فعالیت اقتصادی برایم ایجاد شد آن گاه هنر را ترجیح دادم به پول، سال 86-1385 به طور جدی وارد فعالیت در حوزه  موسیقی بختیاری شدم، آن موقع مصادف بود با درگذشت استاد بهمن علاالدین، این واقعه متاسفانه مرگ استاد بهمن خیلی بر من تاثیرگذاشت و موسیقی بختیاری جزو دغدغه های اصلی من شد و این نگرانی برایم ایجاد شد که پس از مرگ استاد علاالدین نباید موسیقی اصیل و فاخر بختیاری به فراموشی سپرده شود؛ بنابراین وارد کار شدم تا به نوبه خودم قطره ای از دریای موسیقی اصیل و کهن قوم بختیاری را پاسداری کنم.

 

* نخستین آلبوم موسیقی شما با عنوان [لقُم نُرقه] سال 1395 منتشر شد. برای نسل جدید بختیاری شاید این پرسش مطرح باشد که این نام در کجای زندگی و فرهنگ بختیاری ها کاربرد داشته و خواننده با برجسته کردن آن در اثرش چه مفهومی را خواسته به همتباران اش انتقال دهد؟

 

یکی از تصنیف های آلبوم نیز به همین نام است، لقُم نُرقه به فارسی همان لگام نقره است که برای دهنه  اسب به کار می رود و جنس آن از استیل به رنگ نقره است. درواقع اسب تصویری از طبیعت و زندگی بختیاری را به نسل امروز ما می دهد.

حیوان نجیب و عاطفی که بک گراندی از تاریخ، زندگی و طبیعت سرزمین بختیاری است. این حیوان برای بختیاری با اهمیت بوده است و ادبیات حماسی بختیاری بیت های زیادی دارد که اشاره به اسب های اسطوره ای بختیاری و نقش آن در رویدادهای تاریخی این مردم دارد.  اسب و تفنگ دو یار و همراه مرد بختیاری بوده است. در این قطعه که از سروده های استاد جواد خسروی نیا است می گوید: این حیوان آرام و عاطفی و باوفا در یکی از روزهای زندگی اش به صدای شلیک گلوله اسلحه ای حساس می شود؛ خوب اسب درک و فهم زیادی دارد و می داند که حیوان به وسیله تفنگ کشته می شود و رفتار اعتراض  دارد، مضمون این قطعه بیان می کند:

تفنگ ساز دستت بشکنه تفنگ نسازی/

 این تصنیف لقُم نرقه با قرار دادن اسب به عنوان نماد زیبا و آرام طبیعت در واقع معترض به خشونت و خواهان نوازش است.

اسب با شنیدن صدای تیر وحشت می کند و احساس می کند سوارش کشته شده است، اسب آن قدر که  از شنیدن صدای ساز و دهل هیجان زده و ذوق زده می شود ولی صدای شلیک گلوله نگران و مضطرب اش می کند.

 

* در قطعه پنجم آلبوم [لقم نُرقه] خواننده، میراث فرهنگی را یادآور می شود که در حال از بین رفتن است و نقدی هم می زند بر از بین رفتن پُل تاریخی شالو، ولی از سوی دیگر به این مساله بنگریم توسعه عمرانی منطقه این اقدام را توجیه می کند؟

 

بله این طرح ملی بود و به خاطر یک پُل نمی شد جلوی طرح توسعه عمرانی منطقه را گرفت، ولی پرسش این است که پس از خراب کردن پُل چرا نامش را عوض کردند و گذاشتند پُل های قوسی کارون؟ این درحالی است که پُل تاریخی شالو ثبت جهانی در یونسکو بود؛ چه ایرادی داشت همان نام کهن پُل شالو را بر پل های جدیدی که ساختند می نهادند.

 

* قطعه ششم از همین آلبوم یک آواز صیادی (میرشکالی) را خوانده اید؛ پیشینه این آواز فولکلور در مناطق ایذه رخ داده است؟

 

صیادی خوانی نیز بخشی از آوازهای کهن بختیاری است، روایت زندگی سخت مردم گذشته ی سرزمین بختیاری که برای تامین نیاز خوراک خانواده ناچار به شکار حیوانات می پرداختند و گاهی خود قربانی طبیعت وحشی می شد. روایت این صیادان پر از رخدادهای عجیب و حکمت های قابل تامل است. گاهی این مقام ها به سوگینه تبدیل می شد. پدربزرگم همین آواز را می خواند؛ این نیز روایت شکارچیان کوه اسپید و کوه منگشت است.

 

* آلبوم  دوم شما [کیونو] کدبانو نام دارد؛ این عنوان را بختیاری ها خطاب به زنان بیان می کنند. با انتخاب این عنوان می خواهید به جایگاه و مقام زنان ایل اشاره کنید؟

 

در تاریخ کشورمان مهربانوان همیشه جایگاه  رفیع حتا در عالی ترین رده های حکومت داشته اند؛ حتا بانوان به مقام پادشاهی دست یافته اند. در قوم بختیاری زنانی بوده اند که فراتر از یک کدبانوی خانه بودند؛ کیونو ایل و مال بودند. گاهی یک زن با لیاقت و مدبر و در میهمان گستری و مجلس بنام بودن طایفه ای را مدیریت و با تدبیر خود یک نزاع طایفه ای را خاموش می کرد که مصادیق این زنان توانا در ایل بسیار است. زنانی همچون سردار مریم را در تاریخ ایل داریم که معادلات تاریخ کشور را تغییر داد.

امروز بانوان فرهنگ مدار بختیاری پرچمدار هویت ملی و لشکر بانوان شاه نامه خوان بختیاری سربازان فرهنگی ایران هستند.

این واژه کیونو امروز می تواند بار معنایی وسیع تری در تاریخ فرهنگی ما داشته باشد. درواقع این عنوان کیونو هم یک بک گراند تاریخی پشت سر خود دارد. من نیز از همین منظر نام اثر دوم را کیونو برگزیدم.

 

*تصنیف علازنگی در آلبوم (کیونو) کاربرد یک اسطوره افسانه های بختیاری در موسیقی است که خواننده تنها راه نابودی این اهریمن را مبارزه با اسلحه می داند؛ به نظر شما با علازنگی های امروز چه گونه باید برخورد کرد؟

 

امروزه در عرصه های اجتماعی، فرهنگی کشور عزیزمان برخی افراد مخرب حکم علازنگی را دارند که نفوذ می کنند و جامعه و فرهنگ را ویروس زده می کنند، علازنگی هایی که چشم طمع به خاک مقدس میهن عزیزمان دارند، علازنگی هایی که تاریخ، هویت و میراث ایرانیان را جعل می کنند و باید هوشیار بود و بصیرت داشته باشیم، کوتاهی نکنیم، پاسدار ارزش های ملی خویش باشیم، هرجا لازم است جنگ نرم افزاری و هرجا لازم باشد جنگ سخت افزاری کنیم.

 

*تصنیف تی تنو چقدر تصویری از کودکی خود شما است؟

 

از تی تنو- که یک ورزش هم محسوب می شود- خاطره ها دارم؛ روزگاری کارون پرخروش از کنار روستای ما می گذشت و ما کنار رود بَرد تی تنو بازی می کردیم.

 

* یکی از تراک های آلبوم کیونو با عنوان گرمسیر را با تاثیر پذیرفتن از تصنیف  "مال زیر" استاد بهمن علاالدین خوانده اید؟

 

کاری  به نام "مال کنون گرمسیر" با شعر و ملودی تازه از ساخته های خودم تنظیم کردم ولی بعد از دوستان که شنیدم متوجه شدم زنده یاد بهمن علاالدین هم اثری با عنوان مال زیر داشته اند که در همین فضا و تصاویر موسیقیایی بود، بنابراین نام تصنیف را گرمسیر نهادم اگر در محتوای شعری که برای این کار نوشته ام دقت کنید، روایتی از کوچ عشایر بختیاری را به موسیقی درآورده ام و آنچه در کودکی خودم در زندگی عشایری دیده و تجربه کرده ام، سروده ام و از واژگانی مانند: لمپا، تلمیت و هزارپیشه- که مربوط به فرهنگ کوچ زیستی در گذشته بود و بسیاری از نسل امروزی های بختیاری تبار با این واژگان ناآشنا هستند- بهره گرفته ام.

 

* در مقدمه ای که  دکتر منصور کاووسی بر آلبوم کیونو نوشت به کشف واژه گانی در این کار اشاره داشت، این موضوع نشانگر آن است که هنوز هنرمندان شعر و موسیقی بختیاری در تولید آثارشان دغدغه حفظ واژه های قدیمی را دارند. به نظر شما نسل امروز بختیاری با گویش و واژه های مهم- که دارای  ریشه های تاریخی و فرهنگی است- آشنا نیستند؟

 

زبان، گویش و واژگان رُکن اساسی هویت و فرهنگ یک قوم است؛ به عنوان یک فعال عرصه هنر دغدغه گویش بختیاری را دارم و در آلبوم کیونو در محتوای قطعات واژگانی مانند: کچه دیل، کیونو، اوزی، نظمیت تی تنو، تَریده، هزار پیشه، لَمپا، علازنگی و ... را می شنوید که واژه های با اهمیتی هستند و هر کدام از این واژه ها یک مبحث تاریخی، فرهنگی اساطیری و مرتبط با نوع زندگی بختیاری ها در یک دوره را به بحث می گذارد. این واژه ها برای نسل امروز ما ناآشنا است؛ واقعا نسل امروز نمی داند کیونو یا تریده  یا علازنگی چیست و یکی از دغدغه هایم در تولید کارهای موسیقی حفظ گویش است.

 

* با توجه به دو قطعه شعر و ملودی که در آلبوم دوم ساخته اید  به نظر می رسد شعر و ترانه سرایی بختیاری را خوب می شناسید؟

 

 همان طور که قبلا اشاره کردم: تجربه زندگی عشایری سبب این توانایی شده که در آلبوم کیونو با ارایه دو تراک [تی تنو] و [گرمسیر] تلاش کردم تجربیات و درک خودم را از موسیقی بختیاری نشان دهم. گفتنی است: تنظیم همه ملودی های دو آلبوم لقُم نرقه و کیونو توسط دوست عزیز و هنرمندم جناب کاظم پوره صورت گرفته است. هنرمندی و تلاش ایشان- که از پژوهشگران صاحب کتاب در حوزه موسیقی بختیاری هستند و تاکنون آثار زیادی از خوانندگان موسیقی بختیاری را تنظیم و آهنگسازی کرده- قابل احترام و ستایش است.

 

* شنیدیم همکاری مشترکی میان شما و استاد نوربخش احمدزاده برای انتشار یک آلبوم شاه نامه خوانی شکل گرفته است؛ درباره این کار بیش تر توضیح دهید؟

 

با عنایت به خواست دوستان وطن پرست و دوستان موسیقی دان تصمیم گرفتم یک آلبوم موسیقی شاه نامه خوانی تولید کنم. با دوست هنرمند و همشهری ام جناب استاد نوربخش احمدزاده- که از چهره های مطرح و پرافتخار هنری ما و از پژوهشگران و روایتگران به نام کتاب شاه نامه فردوسی در جایگاه ملی است- قرار است همکاری مشترکی برای تولید این اثر داشته باشیم و از هنر گران بها و تجربه ارزشمند ایشان بهره مند شویم. در حال حاضر فرایند مطالعاتی محتوای این آلبوم در حال انجام است. البته ممکن است  بخشی از این آلبوم نیز به حماسی خوانی مقام های علی مردان خان (شیرعلی مردان)، ابوالقاسم خوان و عاشقانه شیرین و فلک ناز اختصاص یابد.

 

* بیشتر با کدام شاعران بختیاری تعامل دارید؟

 

همان گونه که استحضار دارید در ارایه این دو آلبوم از سروده های استاد کورش کیانی، استاد جواد خسروی نیا، امین کیانی قلعه سردی بهره برده ام و ان شاا... در آلبوم بعدی هم قصد دارم از شاعران ارجمند پیشکسوت و فرهیخته بختیاری، جناب ایرج خواجوی، همایون قاسمی و مریم موسوی نیز بهره جویم.

 

* هنرمندان موسیقی ایذه در سال های اخیر آثار متعددی را تولید کرده اند، شما سطح کار کدام هنرمند را می پسندید؟

 

پرسش سختی است و نمی توان به نام خاصی اشاره کرد؛ زیرا تلاش های همه آنها برای اشاعه فرهنگ قوم بختیاری قابل احترام است. بدون پشتیبان مالی و با این وضعیت هزینه های سنگین تولید موسیقی، برای پاسداری از فرهنگ اصیل و موسیقی فاخر بختیاری همچنان به انتشار آثارشان ادامه می دهند.

 

*می خواهم دیدگاه شما را درباره تاثیر موسیقی در زندگی عشایر بختیاری بدانم؟

 

اصل موسیقی را اگر رقم بزنیم، سبب تغذیه و آرامش روح است. نوع زندگی عشایری بختیاری ها بیشتر در حالت حرکت و حماسه بود؛ بنابراین لازمه این زندگی خشن و سخت، التیام و آرامش با موسیقی بود. این جانب  زندگی عشایری را دیده و تجربه کرده ام و می دیدم همه با موسیقی زندگی می کنند؛ چوپانان، گله داران، کشاورزان، هنگام کوچ و  همه ابعاد زندگی را به آوازها و نغمه ها تبدیل کرده اند.

 

* چه آسیب هایی این موسیقی اصیل را تهدید می کند؟

 

برای ورود به عرصه موسیقی و به ویژه تولید یک اثر بومی، خواننده ها باید از سه ویژگی: علاقه، سواد موسیقی و دارا بودن صدای مناسب موسیقی برخوردار باشند. مشاهده می شود برخی افراد که به این عرصه هنری ورود می کنند این سه شاخصه را ندارند و این مساله منجربه لطمه به ارکان فرهنگ و تولید آلبوم های سطحی و بی محتوا می شود! دسته ای هستند  که ناآگاهانه مثلا می خواهند خلاقیت کنند و می خواهند موسیقی فولکلور بختیاری را با موسیقی غرب پیوند بزنند که این عده هم به هویت و اصالت این میراث هنری آسیب می زنند!  زمانی می توان گفت موسیقی بختیاری کامل و موفق ارایه شده که هنگام شنیدن یک قطعه بدون کلام هم نشانه های کبودی و لحن موسیقی اش مشخص باشد، بختیاری می نوازد. 

نکته مهم دیگر این که اگر خواننده صدایش مانند کرنا نباشد از اجرای موسیقی بختیاری عاجز است.

 

*الگوی شما در این مسیر کدام شخصیت هنری بوده است؟

 

زنده یاد بهمن علاالدین

 

* چند اجرا تاکنون برای برای شهروندان داشته اید؟

 

بیست اجرا در همایش ها و رویدادهای فرهنگی داشته ام.

 

*تا کنون دو آلبوم منتشر کرده اید؛آیا با وجود هزینه های تولید اثر، سودی هم به همراه داشته است ؟

 

جناب طاهری! من با فروش آثار دیگر هنرمندان کاری ندارم؛ روزی که وارد عرصه هنر شدم با خداوند عهد بستم اگر نعمتی به من عطا فرمود که بخوانم در پاسخ این هدیه هیچ مبلغی برای صدای خودم دریافت نکنم و چنانچه از فروش آلبوم ها یا اجرای آثارم مبلغی به دست آوردم آن را برای ایتام و مستمندان پرداخت خواهم کرد.

 

* این حقوق هنری صاحب اثر است که برای اجرای آثار خودش هزینه دریافت کند؛ شما این پیش شرط را قبل از اجرا دارید؟

 

به هیچ عنوان بابت اجرا برای همتبارانم درخواست هزینه نکرده ام و نمی کنم.

 

*ولی برخی معتقدند: این شیوه کار کردن در فضای هنری به جایگاه دیگر هنرمندان و ارزش کار آنها آسیب می زند. نظر شما نسبت به این نقد چیست؟

 

من مجانی نمی خوانم؛ بلکه افتخاری می خوانم. باید واقعیت ها و انتظارها را هم دید. هنگامی که می بینم جوانی فعال فرهنگی عاشق برپایی یک جشن فرهنگی و هنری شاد است و عاشق پاسداری از اصالت فرهنگی و زندگی عشایری گذشتگان است؛ ولی توان برگزاری این همایش را ندارد؛ برای این جوان کوشنده افتخاری می خوانم؛ حتی به او کمک و پشتیبانی هم می کنم.

 

* آلبوم تازه ای در دست انتشار دارید؟

 

بله! آلبوم تازه ای را شروع به کار کرده ام. اشعار آلبوم راهم چون دوآلبوم دیگر در اختیار استاد کاظم پوره قرار داده ام که در مرحله ساخت و تنظیم برای ارکستراست. جا دارد از زحمات ایشان تشکر کنم. سال های زیادی برروی صدای من کارکرد تا من و سایر دوستانم آماده خدمت به ایل جلیل بختیاری شویم.

 

* چه اندازه مطالعه در حوزه فرهنگ بختیاری دارید؟

 

نوع مطالعات ام بیش تر میدانی است. زندگی در جامعه عشایری و روستایی را تجربه کرده ام و جزییات فرهنگ وتبارم را می شناسم. این شناخت عمیق را میدانی تجربه کرده ام؛ هنوز فرهنگ، آداب و آیین های عشایری در خون من است. البته استاد پوره- که خود از نویسندگان بزرگ بختیاری است- درباره موسیقی اطلاعات بالایی دارد؛ از این رو باکمک ایشان و آنچه خود در سال های فراوان با عشایر بودم تلاش کردیم تا موسیقی درست بختیاری را به مردم عرضه بداریم.

 

* این مسیر هنری را تا چه زمانی ادامه خواهید داد؟

 

من عاشق موسیقی گوناگون اقوام کشورم هستم و تا آنجا که توان مالی و حمایت معنوی داشته باشم برای ترویج موسیقی زیبا و اصیل ایران زمین خواهم خواند و شاید بتوانم آلبومی نیز با موضوع موسیقی اقوام ایران عزیز تولید کنم.

گفت وگو از: پدرام طاهری کتکی