اهواز- حبیب خبر: یک مقام مسوول در اداره‌کل حفاظت محیط زیست خوزستان با اشاره به تاثیرپذیری خوزستان از پروژهای سدسازی در دیگر استان‌ها می گوید: "در زمان تصمیم‌گیری برای آغاز این پروژه‌ها، ما نتوانستیم به موقع در این زمینه ورود کنیم و دفاعیات کاملی برای شرایط تاثیرپذیری خوزستان داشته باشیم."

"کارون، این عروس هزار داماد از بس نگاه گیر دولت ها و سرمایه گذاران منفعت طلب شده که دیگر جان و توانی ندارد و قطره قطره در حال خشک شدن است!

 شوربختانه این عروس مردنی حتا این روزها هم مورد توجه نمایندگان خوزستان در مجلس قرار نگرفته تا با سردادن چند شعار و وعده و جلب رضایت رای دهندگان بتوانند برای خود در مجلس بعدی جایی درنظر بگیرند!

در حقیقت، مسوولان رده بالا در فرآیندهای بررسی زیست محیطی تمام سدهای در حال ساخت از هیچ کدام از مسوولان مربوط و کارشناسان خوزستانی به عنوان استان تاثیر پذیر دعوت نمی کنند تا بهتر و در کمال آرامش بتوانند با نگاه گل آلود خود، آب از سرچشمه پاک رودخانه کارون را برای مصارف غیر آشامیدنی به استان های دیگر ببرند و کاری هم به جلگه خوزستان- که روز به روز به سمت بیابان شدن می رود- ندارند که در اصل مسوولیتی ندارند و باید اسب خود را برای تامین منافع برانند!

 به راستی چرا مسوولان تصمیم گیرنده و طراحان ساخت سد و آن هایی که خود را علامه دهر می دانند و یک ذره به خشکسالی‌ها و مسایل آبی مختلفی که در خوزستان ایجاد شده توجهی نمی کنند؟! چرا این عزیزان حدمتگزار به مردم (!)  قدم در خاک این استان زرخیز خوزستان- که خودشان دارند زرهای آن را می برند و تنها خیز آن برای خوزستانی ها مانده تا بتوانند با هر جان کندنی شده لقمه نانی به کف آرند و به غفلت نخورند- نمی گذارند تا تصمیم های کورکوران نگیرند و به اجرا نگذارند!

 اگرچه زنده یاد یقمای جندقی شاعر سده سیزدهم کشورمان معتقد است: "گوش اگر گوش تو و ناله اگر ناله من/آنچه البته به جایی نرسد فریاد است" با این حال ما هم اعتقاد داریم: همه ی حرف ها گفته شده اما چون گوش شنوایی نبوده پیوسته باید از نو گفت و نوشت و انعکاس داد؛ شاید ز سر سنگ عقابی به هوا خاست و در نهایت بگفتا: ز که ناليم که از ماست که بر ماست!"

* گفت و گو با یک مقام مسوول

سرپرست معاونت محیط زیست انسانی اداره‌کل حفاظت محیط زیست خوزستان در گفت‌وگو با ایسنا درباره اجرای طرح‌های انتقال آب خرسان ۳ و تنگه سرخ اظهار می کند: "بر اساس رصدهای انجام‌شده، بسیاری از سدها در خارج از خوزستان در حال اجرا هستند اما استان از آن‌ها تاثیرپذیر است و در زمان تصمیم‌گیری برای آغاز این پروژه‌ها، ما نتوانستیم به موقع در این زمینه ورود کنیم و دفاعیات کاملی برای شرایط تاثیرپذیری خوزستان داشته باشیم."

فرهاد قلی‌نژاد می افزاید: "به سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرده‌ایم که کارشناسان خوزستان باید در فرآیندهای بررسی زیست محیطی درباره تمام سدهای در حال ساخت در خارج از خوزستان در حوزه زاگرس یعنی از سد بختیاری تا سد خرسان و سد دیگری که ساخت آن در چهار محال و بختیاری در حال آغاز شدن است، به عنوان استان تاثیرپذیر حضور داشته باشند."

* گزارش‌های سدسازی‌ها قدیمی شده‌اند

او بیان می کند: "هر چند خوزستان به عنوان یکی از استان‌های تاثیرپذیر از این سدها، دیده شده است اما باید بیشتر به این مساله توجه کنیم زیرا تدوین گزارش‌ها در خصوص سدهای در دست اجرا مربوط به سال‌های قبل بوده و در این سال‌ها، خشکسالی‌ها و مسائل آبی مختلفی در خوزستان ایجاد شده است. لذا از این پس قطعا حضور فعالی در این زمینه خواهیم داشت و در مورد هر مساله‌ای که استان خوزستان را از سدهای در دست ساخت متاثر می‌کند ورود می‌کنیم."

* لزوم بازنگری در تعیین حق‌آبه خوزستان

سرپرست معاونت محیط زیست انسانی اداره‌کل حفاظت محیط زیست خوزستان با بیان اینکه مطالبات حق‌آبه‌های خوزستان باید بازنگری شوند، می گوید: "رویکرد خوبی که در خوزستان ایجاد شده این است که صنایع باید به جای برداشت از رودخانه‌ها، از سیستم بازچرخانی آب و در سواحل با استفاده از آب شیرین‌کن‌ها، فشار کمتری به رودخانه‌ها بیاورند."

او می افزاید: "در حال حاضر بخش قابل توجهی از آب مصرفی در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر، در حال تامین از رودخانه کارون است که باید این فشار روی رودخانه را کمتر کنیم. در حالی که باید استفاده از آب شیرین و آب شرب کاهش یابد و در صنایع به سمت استفاده از پساب شهرها برویم، در سال‌های گذشته کارخانه فولاد در شمال استان خوزستان ایجاد شده است و برای فعالیت آن، آب شرب و آب شیرین از رودخانه دز برداشت می‌شود که این مساله، قابل قبول نیست. باید به سمت تصفیه پساب‌های شهری برویم تا بخش قابل توجهی از نیاز آبی صنایع را تامین کنیم."

* طرح علاج‌بخشی کارون به روزرسانی می‌شود

سرپرست معاونت محیط زیست انسانی اداره‌کل حفاظت محیط زیست خوزستان با اشاره به برگزاری شورای حفاظت کیفی کارون، می گوید: "طرح علاج‌بخشی کارون بزرگ، بسیار قوی نیازها را دیده اما اجرای آن چند سالی متوقف بوده است که باید پیگیری شود. اکنون نیز در حال بازنگری و به روزرسانی این طرح هستیم."

* عملکرد تصفیه‌خانه‌های فاضلاب رضایت‌بخش نیست

او با بیان اینکه وضعیت تصفیه‌خانه‌های فاضلاب شهری خوزستان یکی از چالش‌ها و بحران‌های زیست محیطی استان است، می افزاید: "مهم‌ترین پروژه در این طرح، پروژه‌های تصفیه فاضلاب خوزستان است که در این خصوص بخشی از اقدامات در حال انجام است اما بر اساس ارزیابی‌ها، روند ایجاد تصفیه‌خانه‌های فاضلاب خوزستان بسیار کند است و عملکرد و راندمان تصفیه‌خانه‌های موجود نیز رضایت‌بخش نیست و باید به این موضوع بیشتر توجه شود."

* سد خرسان فاجعه‌اي بزرگ است

یک كنشگر محيط‌زيست با اشاره به عوارض اجتماعي- که از مهم‌ترين تبعات ساخت این سد است-  آن را فاجعه‌اي بزرگ براي اين منطقه مي‌داند و مي‌گويد:" اين سد هم ده‌ها روستا را زير آب مي‌برد و هم باعث مهاجرت گسترده چند هزار نفر مي‌شود. اين مهاجرت تبعات امنيتي و اجتماعي ايجاد مي‌كند.

هميشه حاشيه‌نشيني و تغيير سكونتگاه‌هاي انساني به دليل سد‌سازي، از مشكلات بزرگ ما در خوزستان بوده است و هنوز هم در اطراف شهرهاي شوشتر، اهواز، كرج و... اين معضل و حاشيه‌نشيني را داشته‌ايم.

علاوه بر اين دست‌كم حدود ۲۰۰ تا ۲۵۰ هزار درخت از بين مي‌ر‌ود، آن‌هم درختان ارزشمند زاگرس كه حداقل ۱۰۰ سال عمر دارند. دولت مي‌خواهد طرح يك ميليارد درخت را اجرا كند، ولي سدهايي كه مي‌سازد كه تعداد زيادي درخت را از بين مي‌برد."

* طولاني‌ترين آبشار ايران از بين مي‌رود

"محمد درويش" به از بين رفتن جاذبه‌هاي طبيعي و گردشگري استان چهارمحال و بختياري هم اشاره مي‌كند. يكي از اين مناطق طبيعي آبشار آتشگاه است كه به نام طولاني‌ترين آبشار ايران شناخته مي‌شود كه مي‌توان به عنوان يكي از صندوق‌هاي ارزي پايدار آن را درنظر گرفت.

 او معتقد است: اگر در ايران از نظر اقتصادي شاهد گشايش‌هايي باشيم و زيرساخت‌هاي گردشگري هم ايجاد شود، مي‌توان از اين مناطق پول درآورد، ولي ما داريم آن را از بين مي‌بريم.

يكي از دلايل اصلي انتقال آب اين سدها به استان‌هاي كويري يزد و كرمان، توسعه صنعت است كه محمد درويش آن را نابخردانه توصيف مي‌كند و مي‌گويد: «اصولا انتقال آب به يزد و كرمان براي توسعه صنعت و كشاورزي كاملا نابخردانه است. ما همين الان در اين استان‌ها با بحران جدي آلودگي هوا روبه‌رو هستيم.

* دوستی خاله خرسه!

 بايد سراغ كسب‌وكارهايي در اين استان‌ها برويم كه آب‌محور نباشند و از مزيت‌هاي تاريخي و فرهنگي‌شان براي توليد پول استفاده كنيم. بردن آب به اين استان‌ها دوستي خاله خرسه است، مثل كاري كه در حق اصفهان انجام شد. يعني آب را برديم، ذوب آهن و فولاد را هم برديم و بعد هم اصفهان و زاينده‌رود را نابود كرديم و حالا اين استان به يكي از آلوده‌ترين شهرهاي ايران تبديل شده است.»

او به حجم آبي كه از سرشاخه‌هاي كارون انتقال داده مي‌شود هم اشاره مي‌كند: «اين سد يكي از ۲۵ سد سرشاخه كارون است و الان دولت طرح‌هايي را در بالادست خوزستان و در سرشاخه‌هاي كارون اجرا مي‌كند كه معادل انتقال آب حدود 7.9 ميليارد مترمكعب است؛ يعني در طول ۱۰ سال آينده قرار است جلوي انتقال اين ميزان آب به اين استان گرفته شود.

طرح‌هاي كشاورزي ايجاد شده و سدهاي برق‌آبي مي‌تواند بحراني بسيار جدي در خوزستان ايجاد كند. استان‌هاي همجوار سد خرسان ۳ هم با مشكل آب روبه‌رو شده‌اند. سال گذشته شهركرد و همدان بدون آب ماندند. ما كشور خشكي هستيم و ممكن است يك سال به صورت استثنايي بارندگي زياد شود.»

* کشکی به نام آمايش سرزمين در چيدمان توسعه!

او به لابي‌هاي مختلف استان‌هاي كويري در طرح‌هاي انتقال آب اشاره کرده و ادامه مي‌دهد: «اين سدها اكوسيستم سه استان را درگير مي‌كنند. همزمان چند طرح به سمت استان‌ يزد مي‌رود: مثل يكي از اين طرح‌ها كه از سرشاخه‌هاي زاينده‌رود به آن استان مي‌رود يا خرسان سه و طرح انتقال آب از خليج‌فارس. طرح‌هاي ديگري هم در دست تهيه است كه از درياي عمان هم آب به سمت يزد ببرند.

 اين آب هم براي صنايع كاشي، سفال و توسعه كشاورزي است. يزد از نظر تعداد واحدهاي دامداري صنعتي يكي از پنج استان اول ايران است؛ در حالي كه يكي از آب‌برترين صنايع جهان است و يزدي كه آب ندارد، چرا اين‌قدر بايد در توليد گوشت قرمز ركورددار باشد؟ اين نشانه اين است كه متوجه واقعيتي به نام آمايش سرزمين در چيدمان توسعه نيستيم.»

* درباره خرسان

گفتنی است: خرسان، رودخانه‌اي مرزي میان استان‌هاي اصفهان، چهارمحال و بختياري و كهگيلويه و بويراحمد است و بزرگ‌ترين شاخه رود كارون محسوب مي‌شود.

سد خرسان ۳ يكي از ۲۵ سدي است كه قرار است آب خود را از سرشاخه‌هاي رودخانه كارون بگيرد و به عنوان يك پروژه انتقال آب هم استفاده شود و به كرمان و يزد آب برساند. دو سد قبلي يعني خرسان يك و ۲ در پايين‌دست استان كهگيلويه و بويراحمد و در جنوب غربي لردگان قرار دارند.

* سد "تَنگ سرخ"

 این سد میان استان کهگیلویه و بویراحمد و فارس مشترک است.

"تنگ سرخ" در اواخر دهه ۸۰ طراحی و در سال ۱۳۹۰ کلنگ زنی شد. سد دارای مخزنی به حجم ۱۲۵ میلیون مترمکعب و تنظیم آب ۱۵۷ میلیون مترمکعب خواهد بود.

"تنگ‌سرخ"، یکی از روستاهای استان کهگیلویه‌وبویراحمد است که در ۳۵ کیلومتری یاسوج قرار دارد. رودخانه‌ای که سرچشمه رودخانه کارون در جلگه خوزستان محسوب می‌شود و خود نیز از چشمه‌های زاگرس جنوبی و روستای تنگ‌سرخ و کوه‌های دهنو سرچشمه می‌گیرد.

"با این اوصاف دیری نخواهد پایید که رودخانه کارون به جان کندن خواهد افتاد و در عوض سیل مهاجرت از خوزستان به دیگر استان ها- که مدت هاست شروع شده، شدت خواهد گرفت و آن وقت شکرستانی باقی نخواهد ماند که بتوان به آن بالید؛ اگر مسوولان مربوط برای نجات کارون پیشگیری و پیگیری نکنند."

گزارش از: حبیب اله بهرامی بیرگانی/ ۲۷/شهریور/۱۴۰۲