حبیب خبر- محمد طایی:

 ناترازی انرژی به معنای نبود توازن میان عرضه و تقاضای انرژی در کشور؛ یکی از چالش‌های اساسی اقتصاد ایران است.

 این مسأله نه تنها به کاهش درآمدهای ملی منجر می‌شود، بلکه در بخش‌های اشتغال‌زایی، توسعه اقتصادی، و عدالت اجتماعی نیز تأثیر منفی به جای می‌گذارد.

 در این باره، وزارت نفت به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نهادهای مسوول در مدیریت منابع انرژی چه در زمان آقای زنگنه وزیر پیشین و چه اکنون، زیر ذره‌بین انتقادهای زیادی قرار دارد.

 *ابعاد ناترازی انرژی

 ناترازی انرژی در کشور عزیزمان ایران را می‌توان از منظر اقتصادی، مدیریتی، و حقوقی بررسی کرد:

 *اقتصادی:

 سرمایه‌گذاری ناکافی: توسعه صنعت نفت و گاز به سرمایه‌گذاری قابل توجه در زیرساخت‌ها، فناوری‌های جدید و نگهداری میادین نفتی نیاز دارد.
تأمین نشدن سرمایه کافی، به کاهش تولید و بهره‌وری منجر شده است.

افزایش مصرف داخلی: یارانه‌های انرژی و مصرف بی‌رویه داخلی، ظرفیت صادراتی کشور را کاهش داده است.

بر اساس گزارش‌های رسمی، سالانه میلیاردها دلار انرژی به دلیل سوءمدیریت یا مصرف ناکارآمد از دست می‌رود.

کمبود ظرفیت پالایشی و صادرات: توسعه ناکافی پالایشگاه‌ها و خطوط انتقال گاز و نفت نیز منجر به تحقق نیافتن پتانسیل کامل صادراتی شده است.

*مدیریتی:

مدیریت ناکارآمد: انتخاب مدیران بی تخصص و نداشتن تجربه کافی در بخش های کلیدی نفت و گاز، سبب ناکامی در بهره‌برداری بهینه از منابع شده است.

سیاست‌گذاری نامنسجم: نوسانات مکرر در تصمیم‌گیری‌های مدیریتی، مانند تغییرات در سیاست‌های صادرات و واردات، موجب بی‌ثباتی در این حوزه شده است.

*حقوقی:

نقش مجلس در نظارت: براساس اصول قانون اساسی ایران (76 و 88)، مجلس شورای اسلامی وظیفه نظارت بر عملکرد وزیران را از طریق ابزارهایی مانند استیضاح بر دوش دارد. استیضاح وزیر نفت می‌تواند فرصتی برای پاسخ‌گویی به مشکل های ناترازی انرژی باشد.

حقوق مردم در مناطق نفت‌خیز: بر اساس اصل 48 قانون اساسی، منابع طبیعی باید به گونه‌ای مدیریت شود که تمامی مناطق کشور از منافع آن بهره‌مند شوند.

با این حال، استان‌هایی مانند خوزستان با وجود سهم بالا در تولید نفت و گاز، در باتلاق مشکل های بیکاری و توسعه نیافتگی گیر کرده اند!

*آثار ناترازی انرژی بر خوزستان به‌عنوان قطب نفتی کشور

خوزستان به‌عنوان بزرگ‌ترین استان نفت‌خیز ایران، سهم عمده‌ای در تأمین انرژی کشور دارد؛ ولی:

*بیکاری: به رغم تولید ثروت عظیم، نرخ بیکاری در این استان به آسمانی نزدیک شده است!

آلودگی زیست‌محیطی: استخراج و تولید انرژی بدون رعایت استانداردهای محیط زیستی، به بحران‌های زیست‌محیطی منجر شده است.

* بازنگشتن سرمایه به استان: از منابع مالی حاصل از فروش نفت و گاز به گونه عادلانه در این مناطق سرمایه‌گذاری نشده است.

*راهکارهای پیشنهادی برای رفع ناترازی انرژی

بهبود مدیریت:

تعیین مدیران متخصص و توانمند که افزون بر دانش فنی، توانایی مدیریت بحران‌های انرژی را داشته باشند.

*شفاف‌سازی فرآیندهای انتخاب مدیران در وزارت نفت

اصلاح ساختار اقتصادی:

بازنگری در سیاست‌های یارانه‌ای و کنترل مصرف داخلی.

جذب سرمایه‌گذاری خارجی با رفع موانع قانونی و بهبود روابط بین‌المللی.

تقویت زیرساخت‌ها:

توسعه پالایشگاه‌ها و خطوط انتقال انرژی.

استفاده از فناوری‌های نوین برای افزایش بهره‌وری.

*توسعه عدالت در مناطق نفت‌خیز:

افزایش سهم مناطق نفت‌خیز از درآمدهای نفتی برای توسعه زیرساخت‌ها، آموزش و ایجاد اشتغال.

پایش دقیق حقوق مردم این مناطق بر اساس اصول عدالت اجتماعی.

*نتیجه‌:

ناترازی انرژی، یکی از جدی‌ترین چالش‌های اقتصادی و مدیریتی کشور است که تأثیر گسترده‌ای بر توسعه ملی و رفاه عمومی دارد.

انتقاد از عملکرد وزارت نفت و طرح استیضاح وزیر، از ابزارهای قانونی نمایندگان مجلس برای پیگیری حقوق مردم است.

با این حال، حل این بحران نیازمند یک نگاه جامع، اصلاحات ساختاری و به‌کارگیری مدیران کارآمد در حوزه انرژی است.

تنها از این شیوه می‌توان به تحقق عدالت اجتماعی، توسعه اقتصادی، و تأمین انرژی پایدار دست یافت.

محمد طایی

۱۴۰۳/۱۰/۲۸

منابع:

- قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصول ۴۸، ۷۶ و ۸۸.

- قانون نفت و گاز ایران.

- گزارش‌های مرکز پژوهش‌های مجلس در زمینه ناترازی انرژی و مدیریت منابع.

- پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت نفت.