مبحث ریزگردها از ابتدای دهه ۸۰ در خوزستان آغاز شد و در اواسط آن شدت گرفت و از دهه ۹۰ تاکنون به اوج خود رسید و از بزرگ ترین دغدغه های زیست محیطی  استان شد.

 در ابتدا با بی توجهی و طرح مطالب تقدسی در ورود گرد و خاک عراق مواجه شد و سپس طرح مداوم منشا خارجی ریزگردها ادامه داشت تا در دهه ۹۰ بحث کانون های داخلی ریزگرد نیز مطرح شد.

 *ریزگردها درحوزه بین المللی و منشا خارجی

 با توجه به موقعیت تالاب های بین النهرین از جمله هورالحمار، هور المرکزی، هورالعظیم در سال های اخیر مرکز ریزگرد ها شده است. در حالی که هور العظیم در کشور عراق وجود دارد و یک سوم آن در ایران است و آب ورودی به هورالعظیم ایران از کرخه و از سمت عراق از دجله و فرات است .

 در سرچشمه های دجله و فرات در کشور ترکیه از سال ها پیش پروژه طرح گاپ( GAP ) شامل برنامه ساخت ۱۴ سد بر فرات و ۸ سد بر دجله اجرا شد و این کشور اقدام به ساخت سدهای متعدد و بزرگ بر روی دو رود ورودی به سوریه و عراق کرد که بزرگ ترین آنها سد آتاتورک بر رود فرات و سد ایلی سو بر دجله است.

 فاجعه زیست محیطی در عراق با جنگ خلیج فارس و حمله آمریکا به عراق در حمایت از کویت سال ۱۳۶۹ اتفاق افتاد و به دنبال آن شورش شیعیان جنوب عراق آغاز شد.

 صدام حسین پس از خروج آمریکا از جنگ در اقدامی کنترلی و تلافی جویانه تصمیم به از بین بردن هورهای سه گانه بین النهرین کرد و با ساخت کانال ۵۰ کیلومتری به عرض دوکیلومتر آب تالاب ها را به دجله سرازیر کرد و به نوعی در صدد خشک سازی تالاب ها به قصد کنترل نظامی و امنیتی بر شیعیان عراق نمود و در مدت بسیار کوتاهی هورالحمار و هورالمرکزی و بخش عظیمی از هورالعظیم را خشک کرد و با ورود شرکت های نفتی در حوزه مرزی عراق و تالاب هورالعظیم این اقدام ادامه دارد.

 کشورهای منشا ریزگرد شامل عراق، سوریه، عربستان، اردن و کویت است.

 *ریزگردها با منشا داخلی

با تغییر دما در دهه ۷۰ و عبور از مرز ۴۵ درجه و کاهش رطوبت هوا علایم اولیه اقلیمی و زیست محیطی خوزستان خود را نشان داد که کم آبی تالاب ها و کاهش مساحت های آن در خوزستان تحت تاثیر انتقال بی رویه و غیر کارشناسی آب از سرچشمه های کارون، مارون، دز و کرخه بود که ضمن ایجاد کانون های تولید ریزگرد داخلی با کاهش رطوبت هوا ناشی از نابودی تالاب ها عملا حرکت ریزگرد در سرعت بسیار پایین تر از قبل را باد ممکن کرد که ۳۵۰ هزار هکتار وسعت دارد.

 مجموع هفت کانون ریزگرد داخلی شناسایی شد که به ترتیب شامل جفیر در جنوب غرب استان، شمال خرمشهر، شرق اهواز، جنوب شرقی اهواز، امیدیه، ماهشهر  و هندیجان است. کانون های ریزگر شرق و جنوب شرقی اهواز به عنوان کانون های فوق بحرانی ۱۱۲ هکتار مساحت دارد.

در دهه ۹۰ با اوج خسارت های مالی و جانی ریزگردها، دولت با تشکیل ستادهای ملی و منطقه ای اقدامات کارشناسی و مدیریتی را آغاز کرد و طرح های شناسایی و طبقه بندی کانون ریزگردها و کنترل آن و اقدامات ضربتی چون کاشت نهال، جنگل کاری، مالچ پاشی و ایجاد زیرگذرها در جاده های درون تالاب ها و مسیر آب ها در حوزه نفتی تهیه و تجهیز دستگاه های هواشناسی شامل پیش بینی و نشانگرهای کیفیت هوا در دستور کار خود قرارداد.

با اعلام اعتبارات از صندوق ذخیره و بودجه اقدام به ساخت کانالی به طول ۴۷ کیلومتر و عرض ۵۰ متر برای اجرای عملیان نهال کاری در کانون ریزگرد در جنوب شرقی اهواز کرد که عملا انشعابات این کانال برای دسترسی مستقیم نهال به آب فراهم نشد و با تانکر آبرسان بخشی از فرایند نهال کاری انجام شد و عملا بخش عمده ای از این اعتبارات اعلامی تخصیص داده نشد و از سویی وزارت نیرو آب رودخانه های خوزستان را در اختیار حل این بحران زیست محیطی قرار نداد!

جدا از خسارات مالی و حتی تاسیسات برق استان، خسارات جسمی و تنفسی زیادی به مردم خوزستان وارد شد و تنها ۳۰ تا ۳۵ درصد از طرح مقابله با ریزگردها اجرا شد. در سال های اخیر این طرح حیاتی نیمه کاره رها شده است.