اهواز- حبیب خبر- کورش بهادری: یکی از مهم ترین اصول و قواید زندگی در شهرهای بزرگ و صنعتی کنترل کیفیت هوا است که توسط سازمان های مربوطه یا شهرداری ها پایش و گزارش می شود.

 بدیهی است در این فرایند به منظور نیل به اهداف مدنظر- که همان کنترل و پایش هوای ساکنان شهر است- وظایف و اهرم هایی قانونگذار در اختیار مسوولان قرار داده تا از این حقوق حقه خدادادی صیانت و حفاظت کنند.

 روز سه شنبه ۲۳ آذرماه ۱۴۰۰ شاخص کیفیت هوای شهر اهواز( AQI )  در برخی ساعات به عدد ۱۰۵ رسید. یعنی کیفیت هوای ناسالم  و رنگ نارنجی که برای گروه های کودکان، سالمندان و بیماران قلبی و تنفسی مضر است.

 با نگاهی به وضعیت اقلیمی استان باید گفت: پایداری و سکون هوا و به دنبال آن پدیده وارونگی و اینورژن باعث انباشت و افزایش دانسیته ذرات آلودگی در سطح شهر شده و مزید برآن استفاده مجدد نیروگاه ها و پالایشگاه های استان از سوخت مازوت است که به رغم همه تلاش های چند ساله اخیر مبنی بر منع استفاده از این سوخت کثیف و حتی جشن خاتمه از سوخت مازوت در کشور توسط سازمان حفاظت محیط زیست، لیک مجددا شاهد مجوز استفاده از این سوخت در کشور توسط دولت انقلابی هستیم!

 مازوت( Mazut ) چیست؟

هر سال با شروع فصل سرما یافتن مقصر برای آلودگی هوا آغاز می شود.

 موضوعی که هر سال متهم جدیدی دارد و امسال نیزنوبت به نیروگاه ها، صنایع و مازوت سازی آنان رسیده است.

مازوت نوعی نفت کوره به شمار می آید که کیفیت پایین و ویسکوزیته بالایی دارد و در نیروگاه های حرارتی و موارد مشابه از آن استفاده می کنند. در کشورهای غربی به کوره هایی که از مازوت استفاده می کنند کوره های ضایعات سوز می گویند.

 مازوت به طور عمده توسط کشورهای روسیه، قزاقستان، آذربایجان،ترکمنستان و ایران تولید می شود و برای گرم کردن بویلرها یا دیگ بخار مورد استفاده قرار می گیرد.

از عوامل مهم در درجه بندی این سوخت باید به محتوای بالای گوگرد در آن اشاره کرد.

 در حمل و نقل مازوت به طور معمول به این سوخت، نفت کثیف (Dirty Oil ) می گویند. بر این اساس مازوت نوعی نفت کوره با کیفیت بسیار پایین به شمار می آید.

وجود نیروگاه ها و صنایع مازوت سوز در نزدیکی شهرها باعث قرارگیری انسان در معرض ترکیبات حاصل از سوختن ناقص این فراورده شده و هنگام تنفس ، الودگی آب، هوا و مواد غذایی با این ترکیبات به ویژه گوگرد موجود در مازوت به انواع بیماری ها و جهش های ژنتیکی( Mutation) دچار می شوند که در این میان کودکان و افراد سالخورده و بیماران قلبی و تنفسی بیشتر در معرض آسیب های ناشی از ترکیبات گوگرد هستند. زیرا بر اثر سوخت های فسیلی حاوی گوگرد همچون مازوت ترکیباتی موسوم به Sox منتش می شوند که بیشتر آن را SO2 تشکیل می دهد که گازی سمی است و برای سلامتی بسیار مضر است.

این گاز حتا در غلظت های پایین، درد قفسه سینه، مشکل تنفسی، قرمزی چشم و افزایش احتمال بروز بیماری های قلبی و تنفسی را به همراه دارد.

 ادامه استفاده از مازوت و افزایش اکسیدهای گوگردی باعث تبدیل آب به اسید شده و منجر به باران اسیدی می شود. پیامد این باران های اسیدی سبب فرسایش خاک، فقیرشدن پوشش گیاهی، آلودگی خاک،کاهش فرایند فتوسنتز و ایجاد پدیده هایی مانند مه دود فتوشیمایی ( Smog) و در نهایت تغییرات اقلیمی خواهد شد.

بنبراین، توصیه موکد این است که از این سوخت کثیف استفاده نشود. چنانچه بنابر ملاحظاتی مجبور به استفاده از مازوت در بخش های نیروگاهی و صنایع هستیم باید میزان آن مدیریت شود  و درصد فراوانی آن در هوای شهرهای صنعتی روزانه توسط کارشناسان پایش و اندازه گیری شده یا بیشتر در صنایع سیمانی استان که بعضا در خارج از محدوده شهری و انسانی هستند مورد استفاده قرار گیرند.

در مجموع با درک این مطلب که کشورمان در منطقه کم بارشی جهان قرار دارد و هر گونه دستکاری و آسیب به محیط زیست انسانی و گیاهی می تواند پیامدهای ناگوار به دنبال داشته باشد لذا می طلبد با اولویت قرار دادن سلامت جامعه به عنوان یکی از اساسی ترین وظایف حاکمیتی با سایر پارامترها و شاخص های اقتصادی و اجتماعی نگاهی عقلانی، علمی والزامات پیوست های محیط زیست را مدنظر قرار دهند.

*کورش بهادری- دکتری آب و هواشناسی گرایش تغییرات اقلیمی