رمان «عشق در عصر کودتا»، نوشته مرجان کمالی داستانی است از عشق و سیاست. مرجان کمالی در این رمان ماجرای عشق ناکام میان دختر و پسری ایرانی را روایت می‌کند؛ عشقی که در کوران حوادث سیاسی ایران اوایل دهه ۳۰ خورشیدی رخ می‌دهد و در روز کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ بر باد می‌شود. کمالی در پس‌زمینه این داستان عاشقانه، داستان دموکراسی‌خواهی ایرانیان در دهه ۳۰ خورشیدی را بازگفته و ماجرای تلخ شکست دموکراسی از استبداد و امپریالیسم را روایت کرده است.

در رمان «عشق در عصر کودتا» تصویری از یکی از مهمترین دوره‌های تاریخ معاصر ایران، یعنی دوره نخست‌وزیری محمد مصدق و نیز کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، به دست داده شده است. مرجان کمالی در این رمان، در قالب شرح عشق میان دختری نوجوان به نام رؤیا و پسری به نام بهمن، داستان‌ شکست سیاسی و امیدها و آرمان‌های بربادرفته ایرانیان آزادی‌خواهی را باز می‌گوید که با نخست‌وزیری مصدق به تغییر و تحولاتی دموکراتیک امید بسته بودند، اما با وقوع کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ امیدشان به یأس بدل شد؛ همچنان که عشق دو شخصیت اصلی رمان نیز به موازات همین کودتا به جدایی می‌انجامد و شخصیت‌های رمان هر یک سرنوشتی جداگانه پیدا می‌کنند.

«عشق در عصر کودتا» همچنین رمانی است درباره سرنوشت که در برابر اراده و خواست انسان‌ها می‌ایستد. در این رمان تاریخ و رویدادهای سیاسی نیز به مثابه نیروهایی هستند که حکم تقدیر را برای آدم‌های داستان پیدا می‌کنند و آنها را به سمت‌وسویی می‌رانند که خلاف میل و اراده‌شان بوده است.

وقایع رمان «عشق در عصر کودتا» در دو دوره زمانی و در دو کشور ایران و آمریکا اتفاق می‌افتد. در سال ۲۰۱۳ میلادی (۱۳۹۲ خورشیدی) رؤیا، که بیش از ۵۰ سال است در آمریکا زندگی می‌کند و با مردی آمریکایی ازدواج کرده است، می‌رود تا در خانه سالمندانی در نیواینگلند با مردی به نام بهمن اصلان ملاقات کند. بهمن اصلان همان مردی است که معشوق سال‌های نوجوانی رؤیا بوده و در روز کودتای ۲۸ مرداد ناگهان ناپدید شده است. رؤیا، که اکنون نزدیک به هفتاد ساله است، دختری بوده از خانواده‌ای روشنفکر و متجدد و ترقی‌خواه. پدرش از طرفداران دوآتشه مصدق بوده و آرزو داشته دخترانش دانشمند و نویسنده بشوند. پدر در خانه مدام بحث سیاسی می‌کند، رؤیا اما چندان علاقه‌مند به سیاست نیست.

او عاشق کتاب است و به ادبیات کلاسیک ایران علاقه‌ای ویژه دارد. از همین رو مشتری پروپاقرصِ مغازه نوشت‌افزارفروشی‌ای است که کتاب هم می‌فروشد. در همین نوشت‌افزارفروشی است که رؤیا نخستین‌ بار با بهمن اصلان روبه‌رو می‌شود و آشنایی‌ آن‌ها به عشق می‌انجامد. بهمن یک فعال سیاسی طرفدار مصدق است؛ جوانی آرمان‌خواه که می‌خواهد دنیا را تغییر دهد. او چشم‌وگوش رؤیا را به دنیای سیاست بازتر می‌کند. آنها درست در روز کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ با هم قرار می‌گذارند تا در محضر به عقد یکدیگر درآیند.

رؤیا سرِ قرار می‌رود. خیابان‌ها شلوغ است و اراذل و اوباش شعار «مرگ بر مصدق» سر می‌دهند. بهمن سر قرار نمی‌آید. رابطه رؤیا و بهمن به هم می‌خورد و رؤیا و خواهرش بعد از کودتا، به خواست پدر، به آمریکا می‌روند و رؤیا در آمریکا ماندگار می‌شود و تشکیل خانواده می‌دهد. اما رازی ناگشوده مانده است؛ اینکه بهمن چرا در روز کودتا سر قرار نیامده است و دلیل واقعی به هم خوردن رابطه رؤیا و بهمن چیست؟ این معمایی است که در طول رمان قرار است گشوده شود و ما در پی گشودن راز این معما پابه‌پای رؤیا در تهران سال‌های دور سفر می‌کنیم و تهران آن روزگار را به تماشا می‌نشینیم.

در «عشق در عصر کودتا»، از خلال شرح ماجرای رؤیا و بهمن، مناقشات سیاسی ایران در دهه ۳۰ خورشیدی، سبک زندگی مردم در آن دوره، تهران آن روزگار و جریان‌ها و صف‌بندی‌های سیاسی و رویدادهای تاریخی آن عصر به تصویر کشیده شده است. در این رمان همچنین از نقش آمریکایی‌ها در ایران، چه به صورت سیاسی و چه از طریق فیلم‌ها و فرهنگی که از طریق این فیلم‌ها در ایران و میان ایرانیان رواج یافته بود، سخن رفته است و نیز از تقابل دو فرهنگ.

مرجان کمالی نویسنده ایرانی‌تبار ساکن آمریکاست که آثارش را به زبان انگلیسی می‌نویسد. او در ترکیه و از مادر و پدری ایرانی متولد شده است. پدر کمالی دیپلمات بوده و همین باعث شده است که او تجربه زندگی در کشورهای مختلفی را از سر بگذراند. کودکی او در کشورهای کنیا، آلمان، ترکیه، ایران و آمریکا سپری شده است. کمالی از سال‌های کودکی و نوجوانی با آثار کلاسیک ادبیات انگلیسی‌زبان آشنا شد و بعد از آن به تحصیل در رشته ادبیات انگلیسی در دانشگاه برکلی پرداخت. «عشق در عصر کودتا» از آثار مطرح و موفق و پرفروش مرجان کمالی است. این کتاب در فهرست بهترین کتاب‌های تابستانی «نیوزویک» بوده است. از مرجان کمالی رمان دیگری نیز به نام Together Tea (چای دورهمی) به زبان انگلیسی منتشر شده است که وقایع آن هم به نحوی به ایران و ایرانیان مربوط می‌شود و شخصیت‌های اصلی آن ایرانی هستند.

ترجمه  فارسی رمان «عشق در عصر کودتا» در بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه منتشر شده است. عنوان اصلی این رمان The Stationery Shop (نوشت‌افزارفروشی) است که اشاره دارد به مکانی که در رمان و سیرِ وقایع آن نقشی اصلی و مهم ایفا می‌کند. این مکان جایی است که رؤیا در آن برای نخستین‌ بار بهمن اصلان را می‌بیند و با او آشنا می‌شود و به بهمن دل می‌بازد. صاحب این مغازه نوشت‌افزارفروشی نیز از شخصیت‌های مهم و کلیدی رمان است. اما «عشق در عصر کودتا»، یعنی عنوانی که برای ترجمه فارسی کتاب انتخاب شده است، احتمالاً برای مخاطبان فارسی‌زبان این رمان طنین و تداعی آشناتری دارد.

جلیل جعفری (مترجم)