برخی از بحث‌های الاهیاتی کرونا در ایران شبیه گفتمان یهود بعد از جریان هولوکاست شده است! که از خا‌خام‌ها می‌پرسیدند آن «اِدونای»[۱] خیر که می‌گویید کجاست که ما را در رنج خود رها کرده و در آن بالا جا خوش کرده است؟!

البته پرسش از خدا و آن امر متعالی در رنج‌های بزرگ و دردهای سهمگین و حوادث جانکاه، پرسشی معقول و طبیعی است؛ اما این پرسش در حوزه‌ی گفتمان دینی ایرانی به نزاعی ستیزنده با شعائر دینی تبدیل شده است! برخی از هم اکنون خط‌ و نشان می‌کشند که اگر فردا واکسن کرونا کشف شد و مردم شفا یافتند، نگویید با نیایش و دعای ما بوده است! گویی که کرونا کافر و واکسن آن ملحد است و به خدا و شعائر و بندگانش هجوم برده است!

گرچه در این غوغای ستیزنده کج‌اندیشی برخی از روحانیون و مداحان کاسب‌کار را نباید فراموش کرد و آنان با کتاب‌سوزی و تجویزهای جاهلانه و مقاومت کورکورانه‌ی خویش در برابر علم، هیزم‌بیار این معرکه شدند؛ اما مگر صدای فیلسوفان، متکلمان، فقیهان و عالمان برجسته در توصیه و حتا فتوای به رعایت دستورهای بهداشتی و پزشکی شنیده می‌شود؟!

آن‌قدر به‌پیش می‌تازند و از رنسانس اسلامی از قم و لائیسیته در مشهد و ارتداد ایمانی طلبگی سخن می‌گویند که انگار کرونا ضدِ خدا است! گویی امروز خدا در هستی ما غایب است یا ما او را در لیست حاضران قرار نمی‌دهیم!

احمد فردید همیشه این‌طور سخن آغاز می‌کرد: «به نام خدای پریروز و پس‌فردا» به نظر فردید تاریخ ادواری دارد که هرکدام در دوره‌ای خاص تجلی‌یافته‌اند. تاریخ پریروز، تاریخ تجلی حقیقت و انبیاء است. تاریخ دیروز، امروز و فردا، تجلی یونانی‌گری، فلسفه و غرب‌گرایی و عقل خود بنیاد است و تاریخ پس‌فردا، تجلی حقیقت الهی در عصر ظهور امام زمان (عج) است. فردید به ستایش ادوار پریروز و پس‌فردا می‌پردازد و جهت پیکان نقد کوبنده‌ی خود را به‌طرف ادوار دیروز، امروز و فردایی نشانه می‌گیرد که عقل خود بنیادِ انسان آن را به وجود آورده است.

البته من نه فردیدی و هایدگری می‌اندیشم و نه در این نزاع هایدگری/پوپری از نوع ایرانی‌اش وارد می‌شوم و نه دیروز و امروز و فردا را عصر انسان بدون خدا تلقی می‌کنم. می‌خواهم بگویم که پیشا‌کرونا خدا بود و پسا‌کرونا خدا هم هست.

 البته می‌دانم «تعلیق امر الهی» در این ستیز الاهیاتی – کرونایی امروزی ما پروژه کلامی نبوده و البته که مبتنی بر کژتابی جهان‌بینی اسلامی نیست، بلکه واکنشی به آن نوع از دین‌ورزی کاسب‌کارانه و جاهلانه بوده که علم را به سخره گرفته و یک پروژه سیاسی است. اسلام نه دوران سیاه کلیسا در قرون‌وسطی را تجربه کرده تا به رنسانسی از آن نوع نیاز پیدا کند و نه خدای انحصاری سنت یهودی را حمل می‌کند تا امروز در دفتر حضور و غیاب برای خدا غیبت بزنیم!

امروز در همان سرزمین‌های رنسانس دیده و آغشته به لائیسیته، قامت‌ها به درگاه الهی خمیده شده و جهان در بندگی آن قادر متعال به خاک عبودیت نشسته است. شاید و باید هم که در آزمایشگاه‌ها و پژوهشکده‌های جست و جوگر واکسن کرونا خداوند بهتر و بیشتر دیده و شنیده می‌شود.

اهواز – لفته منصوری

پنج‌شنبه ۱۴ فروردین‌ماه ۱۳۹۹

[۱] کلمه «ادونای» به معنای آقا، سرور، بزرگ، پادشاه و پروردگار من و بر گرفته از عبری کنعانی است.