حبیب خبر- عبدالحمید گل افشان:

در حیاط یک مدرسه دخترانه در تهران، گروهی از دانش آموزان ۱۴ ساله دور هم جمع شده اند.

یکی از آنها وسیله ای شبیه خودکار را از جیب مانتو اش بیرون می آورد و می گوید: «این  ویپ دوستم هست مزه انبه می ده!»

این صحنه، تصویری از یک واقعیت تلخ است:

کاهش سن مصرف مواد دخانی و گرایش نوجوانان به سیگارهای الکترونیکی که امروزه به عنوان «ابزارهای بی خطر» در میان نسل جوان تبلیغ می شوند.

 آمارها نشان می دهد: مصرف این مواد در میان دانش آموزان پسر و دختر ایرانی در ۵ سال گذشته ۴۰درصد افزایش یافته است. 

*وضعیت کنونی: آمارها و واقعیت ها 

براساس پژوهش مرکز مطالعات اعتیاد دانشگاه علوم پزشکی تهران، سن نخستین تجربه مصرف مواد دخانی به ۱۲ سال کاهش یافته است. 

نظرسنجی از ۱۰۰۰ دانش آموز در تهران، شیراز و اصفهان و اهواز نشان می دهد ۴۰ درصد آنان کمینه یک بار سیگار الکترونیکی را امتحان کرده اند!

سیگارهای الکترونیکی (ویپ، فلِیس، پاف) به دلیل طراحی جذاب، طعم های میوه ای و تبلیغات فریبنده در فضای مجازی، به کالای محبوب نوجوانان تبدیل شده اند! 

*مضرات سیگارهای الکترونیکی: سمی در لباس مدرنیته

دکتر مریم احمدی، روانشناس نوجوانان هشدار می دهد: «نیکوتین موجود در این محصولات، مغز در حال رشد نوجوان را هدف می گیرد و موجب اعتیاد، اختلال تمرکز و افزایش خطر افسردگی می شود.

حتی محصولات بدون نیکوتین نیز حاوی مواد شیمیایی سرطان زا هستند.» 

*خطرهای سلامتی: آسیب ریه ها، افزایش ضربان قلب، اختلال در رشد عصبی. 

*درگاه ورود به اعتیاد:

۴۰ درصد مصرف کنندگان سیگار الکترونیکی، به سمت مواد مخدر قوی تر گرایش پیدا می کنند.  

*نقش خانواده: نخستین خط دفاعی یا شکست؟

خانم رضایی، مادر یک دانش آموز در دزفول می گوید: «فکر می کردم پسرم فقط آب میوه بخاری می کشد! نمی دانستم این دستگاه ها نیکوتین دارند. ما اصلا با او در این مورد صحبت نکرده بودیم...» 

*کمبود آگاهی:

 بسیاری از خانواده ها از ترکیب های خطرناک سیگارهای الکترونیکی بی اطلاع اند. 

*راهکار: 

گفت وگوی مستمر و غیرقضاوت گرانه با نوجوانان. 

نظارت بر فعالیت های آنلاین (تبلیغات پنهان در اینستاگرام و تلگرام). 

* مدارس: ناتوان در کنترل یا شریک جرم؟  

آقای حسینی، مدیر یک دبیرستان پسرانه در تهران اعتراف می کند: «دانش آموزان دستگاه ها را در کیف های خود پنهان می کنند. حتی با دوربین ها هم نمی توانیم همه چیز را کنترل کنیم. نیاز به آموزش جدی داریم.» 

* ضعف سیستم آموزشی: 

نبود واحد درسی مشخص برای پیشگیری از اعتیاد. 

 تمرکزصرف برتنبیه به جای فرهنگ سازی.

*پیشنهادها: 

برگزاری کارگاه های تعاملی توسط واحد آسیب های اجتماعی اداره کل آموزش و پرورش با حضور روانشناسان.  

ایجاد«گروه های دانش آموزی ضد دخانیات». 

*کارگزاران بهداشت و آموزش و پرورش: وعده ها و کاستی ها

دکتر علی مرادی، مسوول بهداشت مدارس استان ایلام: «برنامه های پیشگیرانه ما محدود به پوستر و جلسات کلیشه ا ی است. بودجه کافی برای استفاده ازروشهای نوین مثل اپلیکیشن های آموزشی نداریم.» 

*انتقادها: 

اجرایی نشدن قانون ممنوعیت فروش سیگار الکترونیکی به زیر ۱۸ سال.  

نبود هماهنگی میان آموزش و پرورش، وزارت بهداشت و نیروی انتظامی. 

*نظرهای دانش آموزان:

از کنجکاوی تا پشیمانی

علیرضا، ۱۵ ساله از آبادان: «درجشن تولد یکی از دوستانم همه ویپ می کشیدند. می ترسیدم طرد شوم، پس شروع به کشیدن کردم. حالا می دانم چقدر احمقانه بود...»  

امیرحسین، ۱۶ ساله از اهواز: «می گویند ضررندارد، ولی بعد از ۶ ماه مصرف، موقع ورزش نفس کم می آورم.» 

*راهکارهای عملی:

 از حرف تا عمل

خانواده ها:

 شرکت در دوره های آموزشی «مهارت های ارتباطی با نوجوانان». 

الگوی رفتاری مناسب (پرهیز از مصرف دخانیات). 

  * مدارس: 

استخدام مشاوران متخصص در بخش اعتیاد. 

ایجاد سیستم گزارش دهی محرمانه برای دانش آموزان در معرض خطر. 

  *کارگزاران: 

فیلتر کردن تبلیغات سیگارهای الکترونیکی در فضای مجازی. 

جریمه سنگین فروشگاه های فروش این محصولات به زیر ۱۸ سال.  

  *رسانه ها:

تولید درونمایه جذاب با مشارکت چهره های محبوب جوانان. 

 جنگ سکوت در برابر آگاهی پدیده کاهش سن اعتیاد تنها با همکاری سه ضلعی

«خانواده، مدرسه، جامعه» مهارشدنی است.

به گفته یک دانش آموز: «اگر به جای نصیحت، به ما اعتماد کنند و حق انتخاب آگاهانه بدهند، قطعا مسیر بهتری را انتخاب می کنیم.»

 وقت آن است که به جای پاک کردن صورت مساله، آستین ها را بالا بزنیم.

گزارش از: عبدالحمید گل افشان/هفتم خرداد ۱۴۰۴