اعتیاد، این پدیده خانمان برانداز هر روز چهره جدیدی از خود بروز می‌دهد روزگاری مصرف موادمخدر تنها به یک ماده خاص سنتی و در بین گروه‌های خاصی‌از جامعه رواج داشت، اما این روزها به واسطه سودهای کلان برای سوداگران و تحریک حس کنجکاوی افراد دیگر در هیچ قالب و فرمت خاصی نمی گنجد.

به گفته رییس‌کل دادگستری خوزستان گسترش راه‌های مقابله با سودآوری و درآمدی قاچاقچیان مواد مخدر می تواند در جلوگیری از ورود آن به کشور و کاهش آسیب‌های اجتماعی تأثیر بسزایی داشته باشد.

مطابق مطالعات انجام شده نرخ شیوع مصرف مواد مخدر و روان‌گردان‏ها در جمعیت ۱۵ تا ۶۴ سال کشور، ۲.۶۵ است و از سویی دیگر به گفته مدیرکل تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر نرخ شیوع مصرف به نسبت جمعیت در برخی از استان‏ها همچون خوزستان بالاتر از میانگین کشوری بوده است.

اگرچه آمار دقیقی از تعداد مصرف کنندگان موادمخدر در کشور و به تبع آن استان خوزستان وجود ندارد اما اظهارات مسئولان مربوطه و همچنین پژوهش ها حکایت از افزایش شیوع در سال های اخیر و همچنین کاهش سن مصرف دارد که همین امر لزوم افزایش آگاهی بخشی به اقشار مختلف و بروز رسانی اطلاعات خانواده ها و مربیان مدارس درخصوص مواد مخدر را دوچندان می کند.

دبیر ستاد مبارزه با موادمخدر استان خوزستان درخصوص رتبه بالای نخست خوزستان در شیوع مصرف موادمخدر گفت: در پژوهش انجام شده از سوی مرکز درخصوص رتبه استان‌ها در مصرف موادمخدر، نرخ مصرف استان خوزستان بالاتر از میانگین کشوری اعلام شده‌است.

سرهنگ محمد صفری افزود: از نظر ما شیوه بررسی این آمارها علمی نیست و درحال حاضر از طریق دانشگاه شهیدچمران اهواز به دنبال یک بررسی علمی هستیم. در پژوهشی انجام شده از سوی مرکز شاخص‌ها از میان جامعه معتادان انتخاب شده درحالیکه باید تابعی از جامعه عادی باشد.

وی اظهار داشت: در کمیته پیشگیری و فرهنگی این ستاد طرحی باعنوان یاری‌گران زندگی درحال اجرا است که باعث مشارکت اجتماعی دانش‌آموزان در حوزه مبارزه با موادمخدر می‌شود.

سرهنگ صفری ادامه داد: در همین راستا آثاری با موضوع یاری‌گران زندگی به دبیرخانه ستاد مبارزه با موادمخدر ارسال شده که نسبت به سال گذشته یکهزار مورد بیشتر بوده‌است، برخی از این آثار همچون نقاشی و کاردستی شانس کسب رتبه‌های کشوری و بین‌المللی را نیز دارند.

وی گفت: در اجرای طرح یاری گران زندگی شهرستان های دزفول، اهواز و ماهشهر در رده های نخست استان خوزستان هستند.

 دبیر ستاد مبارزه با موادمخدر استان خوزستان  یادآور شد: تفاهم نامه ای نیز با دانشگاه شهید چمران اهواز با موضوع همیاران سلامت در راستای مبارزه با موادمخدر، ایجاد تنفر اجتماعی و قدرت نه گفتن امضا شده است.

وی با اشاره به نقش اقدامات فرهنگی و ورزشی در مبارزه با موادمخدر گفت: فعالیت های فرهنگی و ورزشی از محل اعتبارات ستاد و سازمان‌های مردم نهاد برای مبارزه با موادمخدر درحال انجام است.

بالا بودن نرخ شیوع اعتیاد در دانش آموزان خوزستانی

سرهنگ صفری در بخشی دیگر از سخنان خود نرخ شیوع اعتیاد در بین دانش آموزان خوزستانی را بالاتر از میانگین کشوری عنوان کرد و افزود: ایجاد تنفر اجتماعی، قدرت نه گفتن به افراد جامعه و عدم تاثیرپذیری از گروه همسالان نقش مهمی در عدم اعتیاد به ویژه در نوجوانان و جوانان دارد.

دبیر ستاد مبارزه با موادمخدر استان خوزستان بیان کرد: برخی ازانواع مواد مخدر به گونه‌ای ساخته شده‌اند که حتی با یکبار مصرف آنها احتمال ترک از آن کم است.

وی ادامه داد: استان خوزستان به دلیل وجود صنایع و نیز تعداد بالای جمعیت کارگری  دارای نرخ مصرف موادمخدر بالایی است  و در این قشر مصرف مواد مخدر بیشتر رایج است.

سرهنگ صفری نرخ شیوع موادمخدر در بین دانشجویان خوزستان را کمتر از شاخص کشوری عنوان کرد و یادآور شد: در کمیته درمان ستاد مبارزه با موادمخدر استان خوزستان ضمن ارائه خدمات درمانی به مصرف کنندگان موادمخدر، خودروهایی برای پاکسازی و ارائه بسته‌های غذایی به معتادان در نظر گرفته شده‌است.

وی با اشاره به فعال بودن ۵۰۰ مرکز خدمات ارائه دهنده به مصرف کنندگان در خوزستان افزود: در کمیته مشارکت های اجتماعی نیز بالغ بر ۶۶ سازمان فعال هستند و نشست‌های آنان به صورت ماهانه برگزار می شود.

به گفته دبیر ستاد مبارزه با موادمخدر استان خوزستان در کمیته حقوقی این ستاد نیز برای بررسی قوانین، لوایح و مجازات‌های مرتبط با این مساله نیز نشست های متعددی به مدیریت مدیرکل دادگستری خوزستان تشکیل می شود.

 بررسی احتمال ابتلای معتادان به ویروس کرونا

وی در بخشی دیگر در خصوص شایعه عدم ابتلای معتادان به ویروس کرونا اظهار داشت:  در این خصوص مطالعات جامعی وجود نداشت از همین رو در استان خوزستان برای نخستین بار از ۳۵۰ مصرف کننده مواد مخدر تست ویروس کرونا گرفته شد.

وی ادامه داد: نتایج این آزمایش ها نشان داد نه تنها معتادان از ابتلا به ویروس کرونا مصون نیستند بلکه یک درصد بیشتر از افراد عادی جامعه در معرض ابتلا قرار دارند.

سرهنگ صفری توضیح داد: عضو ریه در بدن مصرف کنندگان مواد مخدر زودتر از سایر اعضا درگیر می شود و از سویی دیگر ویروس کرونا نیز عمدتا ریه را مورد هدف قرار می دهد ضمن آنکه سطح بهداشت مصرف کنندگان موادمخدر نسبت به افراد عادی جامعه پایین‌تر است.

۸۰۴ ماده مخدر سنتی و صنعتی

وی ادامه داد: متاسفانه بیش از  ۸۰۴ ماده‌مخدر صنعتی و سنتی شناسایی شده‌است که برخی از مصرف‌کنندگان آنها را ترکیبی استفاده می کنند که خطرات بسیاری دارد، لازم است تا رسانه‌ها با آگاهی بخشی در این خصوص ما را در مبارزه با موادمخدر یاری دهند.

سرهنگ صفری گفت: مراکز پرهیزدرمانی و دارو درمانی در زمینه ترک معتادان فعال هستند اما باید توجه داشته باشیم که یک مصرف کننده خیلی زود از نیاز جسمی به ماده مخدر رهایی می یابد اما نیاز روحی آن تا سالها باقی می‌ماند. مطابق بررسی‌ها ممکن است طول درمان یک مصرف کننده تا ۲۵ سال نیز زمان ببرد.

وی ادامه داد: درحال حاضر با همکاری دستگاه‌های مختلف سپاه پاسداران درحال احداث یک مرکز حرفه‌ای ترک در پادگانی در استان خوزستان است که در آن تمام مراحل از سم‌زدایی تا حرفه‌آموزی وجود دارد.

زنانه شده چهره اعتیاد

دبیر ستاد مبارزه با موادمخدر استان خوزستان اظهار داشت: در کل کشور چهره اعتیاد به سمت زنانه شدن درحال حرکت است و حتی مصرف موادمخدر در مدارس متوسطه اول دخترانه تاحدودی شیوع پیدا کرده‌است که به تبع آن در استان خوزستان نیز کم‌وبیش با آن مواجه هستیم.

وی درخصوص بیمه مصرف کنندگان موادمخدر افزود: تاکنون ۲ نشست با هدف اجرای طرح بیمه معتادان در استان خوزستان برگزار شده تا به موجب آن مصرف کنندگان با ارائه دفترچه خدمات درمانی، به صورت سرپایی خدمات دریافت کنند.

سرهنگ صفری در پایان یادآور شد: فاکتورهای مهمی همچون مسائل روحی، جامعه، خانواده، اشتغال، آموزه‌های دینی، گروه همسالان، اطرافیان و وضعیت خانوادگی در مساله اعتیاد تاثیرگذار هستند.

مدیرکل آموزش و پرورش استان خوزستان نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: در سطح جهان یک روز به عنوان سالروز جهانی مبارزه با موادمخدر نامگذاری شده‌است اما در ایران اسلامی ، بنابر اهمیت موضوع یک هفته را به این موضوع اختصاص داده‌اند.

کوروش مودت بیان کرد: امسال به دلیل شیوع ویروس کرونا بسیاری از برنامه‌ها و اقدامات دستخوش تغییرات شدند اما اجازه ندادیم که برنامه‎‌های مرتبط با حوزه پیشگیری از آسیبهای اجتماعی من جمله هفته مبارزه بامواد مخدر در  اداره‌کل آموزش و پرورش خوزستان متوقف شوند.

وی با اشاره به ابتکار عمل اداره مراقبت در برابر آسیب های اجتماعی اداره‌کل آموزش و پرورش خوزستان در حوزه پیشگیری توضیح داد: هفته مبارزه با مواد مخدر در ایام تعطیلی مدارس است که همین امر باعث کاهش دسترسی ما به دانش آموزان و به تبع آن والدین می شود به همین دلیل در این هفته بسته‌ای از اقدامات انجام می شود اما اصل برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات در آبان‌ماه هر سال تحصیلی صورت می پذیرد. از سه سال گذشته اداره کل آموزش و پرورش سایر استان‌ها نیز با بهره‌گیری و الگو برداری از این ایده آموزش و پرورش خوزستان ،طرح‌های مبارزه با موادمخدر خود در مدارس را در آبان‌ماه برگزار می کنند.

مودت گفت: برپایی نمایشگاه‌های متنوع و سیار پیشگیری در مدارس، تولید بسته‌های آموزشی، همایش‌های مشترک، برگزاری برنامه‌های فرهنگی و ورزشی برای جامعه هدف، برگزاری دوره‌های ضمن خدمت کارکنان، ارائه تبلیغات محیطی، ارسال پیام‌های پیشگیری در فضای مجازی و برگزاری کارگاههای آموزشی بخشی از اقدامات انجام شده برای مبارزه با اعتیاد و آسیب های اجتماعی در مدارس است که توسط اداره مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش هرساله اجرا می شود.

وی ادامه داد: در سالروز جهانی مبارزه با موادمخدر نیز شعارهای پیشگری از موادمخدر تایید شده از سوی ستاد مبارزه با موادمخدر کشور در سربرگ‌های اداری نیز استفاده می‌شود.

استفاده از ظرفیت فضای مجازی برای آگاهی بخشی

مدیرکل آموزش و پرورش استان خوزستان با اشاره به استفاده از ظرفیت فضای مجازی برای آگاهی بخشی در این حوزه گفت: آموزش و پرورش استان خوزستان از طریق شبکه‌های اجتماعی نسبت به آموزش دانش آموزان و همچنین کارکنان در قالب دوره‌های ضمن خدمت اقدام می کند.

وی در بخشی دیگر یادآور شد: آموزش و پرورش استان خوزستان با حمایت  استاندار خوزستان و شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان ۱۸ طرح پیشگیری در سه دوره تحصیلی را اجرا می کند همچنین طرح های پژوهشی ارزیابی جامع برنامه‌های پیشگیری در متوسطه اول و دوم نیز از دیگر اقدامات صورت گرفته می باشد.

مودت در خصوص ترسیم نقشه راه برای اجرای ۱۸ طرح پیشگیری توضیح داد: با کمک این نقشه ضمن شناسایی نوع آسیب ها و مشکلات مناطق استان می توانیم اجرای طرح ها و برنامه های حوزه پیشگیری را اولویت بندی نماییم. 

مدیرکل آموزش و پرورش استان خوزستان درخصوص طرح‌های پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی گفت: جشنواره نوجوان سالم، طرح توانمندسازی دانش آموزان سه دوره تحصیلی، طرح توانمندسازی روانی و اجتماعی، مشارکت اجتماعی دانش آموزان در قالب طرح ماد، تقویت بنیان خانواده، طرح همکاری خانواده و مدرسه و طرح نظام مراقبت اجتماعی دانش آموزان موسوم به نماد بخشی از اقدامات درحال اجرای اداره مراقبت در برابر آسیب های اجتماعی است.

به گفته وی اداره کل آموزش و پرورش بنا به اهمیت موضوع یک اداره مجزا برای بررسی و کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی ازجمله اعتیاد در نظر گرفته است اما با این وجود  باید سایر دستگاه‌ها و سازمانهای متولی بیش از پیش به کمک مجموعه تعلیم و تربیت بیایند.

مودت ادامه داد: در حوزه آسیب‌های اجتماعی ازجمله اعتیاد باید نگاه‌ها به سمت اجتماعی کردن امر مبارزه با آسیبها پیش برود تا در گام نخست کنترل و سپس به کاهش آسیب ها منجر شود.

وی بیان کرد: شناسایی آسیب های اجتماعی با اجرای طرح‌های پیشگیرانه و باهدف مداخله به موقع  و ارائه خدمات حمایتی به دانش آموزان صورت می گیرد.

مودت ادامه داد: طرح‌های اداره مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی این اداره‌کل منحصر به هفته مبارزه با موادمخدر نیست بلکه در تمام طول سال تحصیلی طرح‌هایی برای دانش آموزان، اولیا و کارکنان برای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی اجرا می شود.

کاهش سن اعتیاد در جامعه

یک جامعه شناس نیز در این خصوص تبیین کرد: مقوله اعتیاد یکی از پدیده‌هایی است که جامعه ما با آن دست و پنجه نرم می کند، بنابر آمارهای ارائه شدن سن مصرف مواد مخدر در سال های گذشته کاهش یافته است.

امیرحسین زندی افزود: از سویی دیگر در گذشته مصرف مواد مخدر بیشتر برپایه مواد سنتی بود اما امروز جای خود را به انواع مواد صنعتی داده است.

وی یکی از مهمترین دغدغه های خانواده‌ها را پدیده خانمان برانداز اعتیاد دانست و اظهار داشت: در مطالعات جامعه شناختی مسائل اجتماعی مختلف با دیدگاه‌ها و نظریات متفاوت بررسی می شود.

زندی یادآور شد: باتوجه به شرایط اقلیمی، اقتصادی و میزان تاثیرپذیری از جهان باید این مساله بررسی شود. استان خوزستان جزء نخستین استان هایی بود که با تحولات صنعتی منطقه روبه رو و به سمت صنعتی شدن حرکت کرد.

وی ادامه داد: جهانی شدن صنعت اقتصاد در نهادهای اجتماعی مثل خانواده، اشتغال و اجتماعات محلی تاثیر گذاشت. البته اگرچه ریشه های اجتماعی اعتیاد نباید غافل شد اما باید درکنار آن سایر ریشه‌ها مانند مسائل اقتصادی نیز دیده شود.

این استاد دانشگاه اظهار داشت: در کنار مسائل اقتصادی و اجتماعی، احساس امنیت یا عدم امنیت در دوران کودکی، سن بلوغ در نوجوانان، رابطه بین اجتماع و افراد بسیار تاثیرگذار است.

جهانی شدن، عامل شیوع اعتیاد

وی افزود: جهانی شدن اقتصاد در خوزستان سبب نوعی رفاه نسبی شد و سپس به دلایل مختلف مثل آثار نامطلوب صنعتی شدن، جنگ تحمیلی، مهاجرت‌ها، عدم پایدار بودن هویت شغلی جوانان، حس محرومیت نسبی بین گروه‌های اجتماعی مختلف شاهد بروز دغدغه‌هایی در مردم و سپس پناه بردن برخی از آنها به ویژه جوانان به دامن موادمخدر سنتی و صنعتی فراهم کرد.

زندی گفت: در استان خوزستان احساس محرومیت نسبی در گروه های اجتماعی، بیکاری، آلودگی هوا، نبود امکانات تفریحی، عدم توزیع عادلانه درآمد و مشکلات اقتصادی و اجتماعی  عوامل زمینه ساز گرایش به مصرف موادمخدر است باید توجه کنیم که احساس تبعیض از خود تبعیض نیز به مراتب بدتر است.

وی ادامه داد: مسائل مطرح شده علاوه بر اعتیاد زمینه بروز سایر آسیب های اجتماعی را نیز فراهم می کند بنابراین باید توزیع عادلانه منابع و درامدها، تایید حقوق برای ساختارهای جامعه، برنامه ریزی برای جذب جوانان و گروه های اجتماعی مختلف، مهارت آموزی و شایسته سالاری را فراهم می کند.

مطابق آخرین پژوهش، میانگین سن آغاز مصرف در جمعیت نمونه ۲۱ سال بوده و ضمن آنکه ۵۳ درصد از جمعیت نمونه دارای شغل بودند این امر نشان می دهد دیگر مساله اعتیاد به یک قشر خاص محدود نمی شود بنظر می رسد آگاهی بخشی به قشر نوجوانان و جوان و همچنین افزون کردن برنامه های فرهنگی و تفریحی ضمن مبارزه با سوداگران و عرضه کنندگان موادمخدر راهگشا خواهد بود.

گزارش: ندا رضاپور