همان طور که می دانید، منابع تامین آب مصرفی ما انسان ها ( اعم از رودخانه ها، چاه ها، چشمه ها، سدها و … ) آلوده به میکروب ها و میکروارگانیزم هایی هستند که استفاده از این آبها را بدون ضدعفونی کردن، برای ما غیر ممکن می سازند. سازمان های آب و فاضلاب شهری برای از بین بردن میکروارگانیزم های بیماری زا و تامین آب مصرفی بهداشتی برای شهروندان، اقدام به اضافه کردن کلر به آب می کنند.

در این مقاله سعی می کنیم علاوه بر توجه به مزایای فرآیند کلرزنی، به مضرات آن نیز اشاره کنیم.

کلرزنی

كلر ابتدا در سال ۱۹۰۸ در شیكاگو به یك سیستم آب همگانی افزوده شد و در از بین بردن بسیاری انواع بیماری های منتقل شده آبی مثل وبا و تب تیفوئید قابل استفاده بود. پیش از كلرزدن بسیاری شهرهای عمده دارای آمار مرگ و میر ۱ در ۱۰۰۰ نفر به تنهایی از تیفوئید بودند. كلر برای گندزدایی كردن آب شهرداری به مدت بیش از ۸۰ سال استفاده شده و دارای اثرات مثبت بر بهداشت همگانی بوده است.

به طور كلی ماده ضد عفونی كننده شیمیایی ممكن است به دو صورت زیر عمل كند :

• اكسیداسیون و یا پاره كردن دیواره سلول و نهایتا تجزیه میكروارگانیزم
• نفوذ به داخل سلول و اختلال در فعالیت سلولی

چنانچه مشهود است در هر دو صورت لاشه میكروارگانیزم در آب باقی خواهد ماند. این لاشه ها ممكن است خود منبع غذایی مناسبی برای سایر انگل ها و باكتریهای كه پس از گندزدایی اولیه وارد آب می شوند، گردد.

كلر باقی مانده چیست؟

ممكن است پس از گندزدایی ، آلودگی های میكروبی ثانویه ای در شبكه لوله كشی سلامت آب را تهدید كند. یكی از خصوصیات مهم كلر آزاد آنست كه علاوه بر قدرت گندزدایی بالا جهت گندزدایی اولیه، پایداری شیمیایی لازم برای باقی گذاردن كلر باقیمانده را جهت رسیدن به اهداف ثانویه گندزدایی دارا می باشد.

این مورد نتایج رضایت بخشی در امر گندزدایی با كلر دارد كه در مورد هیچ یك از مواد گندزدای دیگر قابل مشاهده نیست زیرا در استفاده از سایر مواد برای رسیدن به این دو هدف مجبور به جدا نمودن گندزدایی اولیه و ثانویه هستیم كه هزینه سرمایه ای زیادی را می طلبد.

تری هالومتان ها، محصول خطرناک کلرزنی

تری هالومتان ها ( THM ) معمول ترین محصول فرعی حاصل از كلرزنی به آب های آشامیدنی هستند و غلظت آنها از دیگر مواد آلاینده بیشتر است. هنگامی كه كلر به عنوان گندزدایی كننده در تصفیه آب بكار می رود،‌در اثر تركیب كلر با مواد آلی موجود در آب تولید تری هالومتان ها یا هالوفرم ها را سبب می شوند. تری هالومتان های اصلی عبارتند از كلروفرم ، برمودی كلرومتان ، دی برموكلرومتان و برموفرم. شواهدی در دست است كه این تركیبات خاصیت سرطانزایی دارند.

در سال ۱۹۹۲ مجله امریكایی بهداشت همگانی گزارشی منتشر كرد كه یك افزایش بین ۱۵ تا ۳۵ درصدی در انواع بخصوصی از سرطان برای افرادی كه آب كلرزده مصرف می كنند نشان میداد. این گزارش همچنین بیان می كرد كه مقدار زیادی از این اثرات ناشی از دوش گرفتن در آب كلرزده بود.

اثرات نوشیدن آب كلرزده شده بمدت چند دهه مورد بحث بوده اند. به هرحال بیشتر متخصصان حالا توافق دارند كه بعضی ریسكهای قابل ملاحظه مرتبط با مصرف كلر و محصولات فرعی كلرزده شده وجود دارند.

کریپتوس پوریدیوم، با کلرزنی از بین نمی رود

کریپتوس پوریدیوم تک یاخته انگلی است که در آب رودخانه ها و دریاچه ها به وفور یافت می شود خصوصا در اماکنی که آب با مدفوع و فضولات حیوانات و پرندگان در تماس باشد وارد آب می شود. این انگل باعث ایجاد عفونت در روده انسان شده و بیماری به نام کریپتوس پوریدیوسیس را باعث می شود. این انگل نسبت به روش های سنتی ضدعفونی آب مانند کلرزنی مقاوم بوده و از بین نخواهد رفت.

جمع بندی مزایا و معایب کلر در آب آشامیدنی

فرآیند کلرزنی امروزه یکی از متداولترین روشهای گندزدایی آب در دنیاست.

مهمترین مزایای این فرآیند عبارتند از:

• کلرزنی فرآیندی ارزان و کم هزینه جهت ضدعفونی کردن آب مصرفی انسان است.
• کلر دارای اثر باقیمانده در آب است که باعث تضمین نسبی سلامتی آب در تمام مسیر شبکه آب رسانی می شود.

اما معایب و مضرات کلرزنی عبارتند از:

• کلرباقیمانده در اثر ترکیب با مواد آلی موجود در آب تولید ترکیباتی موسوم به تری هالومتان ها را می کند که بیشتر متخصصان بر سرطان زا بودن این ترکیبات تاکید دارند.
• کلرزنی باعث کشته شدن میکروارگانیزمهای موجود در آب می شود. این درحالی است که لاشه این میکرو ارگانیزمها در آب باقی می مانند و ممکن است خود منشا آلودگی شوند.
• تماس کلر با پوست و موی انسان باعث ایجاد حساسیت، ریزش مو و مشکلات دیگر شود.
• استنشاق گاز کلر ( در استخر یا حمام ) برای ریه انسان مضر می باشد.
• گروهی از میکروارگانیزمها مانند کریپتوس پرودیوم نسبت به کلر مقاوم هستند و با این روش از بین نخواهند رفت.
• بنابراین کارشناسان توصیه می کنند که جهت مقابله با اثرات زیانبار کلر در آب آشامیدنی، در نقطه مصرف کلرباقیمانده آب را حذف کرده و سپس اقدام به نوشیدن آب کنیم.

چگونگی حذف کلر و ناخالصی ها توسط کربن فعال

کربن فعال چیست و چگونه کار می کند؟ کربن فعال چگونه تولید می شود؟ واکنش شیمیایی کربن با کلر چگونه است؟ چگونگی حذف کلر از آب توسط کربن فعال؟ چرا در آب تصفیه شده حباب وجود دارد؟