سال ها پیش سریالی به نام «آیینه عبرت» از تلویزیون پخش می شد که هدف آن هشدار به خانواده ها برای مراقبت بیش از پیش از فرزندان بود که مبادا در دام اعتیاد دچار شوند.

در این سریال فرد معتادی به نام «آقا تقی»(آتقی) وجود داشت که تصویری کلاسیک از شمایل یک معتاد به شکل غلو آمیز در او دیده می شد، معتادی با رنگ و روی سوخته، موهای جو گندمی درهم، ته سیگاری روشن بر لب، ادای کلمات بصورت آهسته و خاص تکیه کلام «آی بابا»، بساط دائم، نشئگی کیفوی و خماری رنج آور.   

اما رئیس اداره پیشگیری در محیط خانواده ستاد مبارزه با مواد مخدر معتقد است: تاریخ مصرف چنین شمایلی از اعتیاد و معتاد گذشته و امروز اعتیاد و معتاد سر و شکل دیگری دارد.   

سید سعید کاتبی روز دوشنبه در گفت وگوی اختصاصی با ایرنا، با بیان اینکه در پژوهش ها مشخص شده که والدین بعد از دو سال متوجه اعتیاد فرزند خود می شوند، افزود: به این دلیل که طی سنوات گذشته، رسانه های بصری یک انگاره یا تصویر و چهره ای از اعتیاد به همگان معرفی کرده اند که در واقع غلط است.

وی با بیان اینکه اعتیاد چهره ندارد، گفت: گمان نبریم که معتاد شخصی در جوی افتاده و خیابان خواب است چیزی که رسانه با «آقا تقی» این انگاره را به وجود آورد. با این چهره گمراه کننده، خانواده ها گمان می کند فرزند من که اینجور نشده پس معتاد نیست در صورتی که تا مدتی فرد به صورت تفننی و تفریحی به سمت مواد مخدر کشیده می شود و با گذر زمان و ادامه روند مصرف مواد مخدر آثار آن در چهره مشخص می شود.

رئیس اداره پیشگیری در محیط خانواده ستاد مبارزه با مواد مخدر افزود: نه تنها اعتیاد چهره ندارد بلکه سوداگران، فروشندگان، توزیع کنندگان و دعوت کنندگان نوجوانان و جوانان به مصرف مواد هم چهره ندارند یعنی صرفا آنگونه که در فیلم ها و سریال ها رخ نمایی می شوند، نیستند.

به گفته کاتب، موی بلند از پشت بسته شده و سبیل زیاد و قهقهه های از سر شکم سیری مشخصه مافیای مواد مخدر در فیلم ها و آثاری نمایشی است در حالی که در دنیای واقعی مواد فروشان نه موتور فلان و نه شلوار فلان به پا دارد بلکه فردی عادی و گاه با چهره ای موجه هستند که می توانند همکلاسی، همسایه یا همکار باشند.  

رئیس اداره پیشگیری در محیط خانواده ستاد مبارزه با مواد مخدر در پاسخ به این پرسش که به طور کلی چطور یک نفر معتاد می شود یا انگیزه گرایش به اعتیاد در افراد چیست، گفت: چرایی و چگونگی معتاد شدن فرد بحث پیچیده ای است و دقیقا مشخص نیست که در یک خانواده چرا سایر فرزندان راهی دانشگاه و مسیر زندگی خوب می شوند اما یک فرزند به سمت مصرف مواد کشیده می شود اما پژوهش ها نشان داده که میان یکسری ویژگی‌ها، شرایط و گرایش به اعتیاد رابطه معناداری وجود دارد.

کاتب افزود: به طور کلی افراد به دلیل ترس از نه گفتن، عدم اعتماد به نفس، طرد شدن از سوی همسالان، در مسیر بدسرنوشت اعتیاد قرار می گیرند.

وی ادامه داد: نکته مهمتر اینکه برای پیشگیری از اعتیاد نمی توان به صورت خشک و یکجانبه به توصیه های عوارضی اعتیاد پرداخت همانطور که به فرد چاق و پرخور نمی توان فقط عوارض شیرینی را یادآور کرد بلکه باید با زبانی متناسب با سن و گویا  او را از خطرات قرار گرفتن در موقعیت های ناهنجارگونه برحذر داشت.

برای پیشگیری از اعتیاد، همدیگر را رصد کنیم

وی با تاکید بر اینکه اعتیاد یک مساله اجتماعی است که دولت ها و حکومت ها به تنهایی از عهده حل آن برنمی آیند و همانند کرونا که اگر هر کس ماسک نزند برطرف نمی شود، نیاز به توجه همگانی دارد، گفت: تلاش کردیم در ذیل طرح «یاریگران زندگی» به عموم مردم یادآوری کنیم که اتفاقا به کار همدیگر کار داشته باشید.

کاتب با یادآوری اینکه در اعتیاد باید همه به هم کار داشته باشند و پیگیری کنند، افزود: به این معنا که در محیط کار جویای احوال همکاری که بی نظم و درگیری کاری شدید دارد و ناگهان زبل و سرحال می شود باشیم یا در خانواده ای پدر مصرف کننده است فرزند خانواده را زیر نظر داشته باشیم؛ این دخالت یا کنجکاوی بی مورد نیست بلکه نیت خیر همراه با کار خیر است.

خلاء آموزش مهارت های زندگی از خانواده تا سیستم آموزشی

کاتب با تاکید بر اینکه آموزش مهارت هایی مانند نه گفتن، حل مسائل، تاب آوری و مواردی دیگر چراغ راهی در جاده زندگی هر فردی است، تصریح کرد: مهارت هایی که از افراد را از آسیب های اجتماعی و افتادن در دام بلای اعتیاد مصون می دارد.

وی، خلاء کسب مهارت های زندگی را نخست در خانواده و سپس در نظام آموزشی دانست و اظهار داشت: این مهارت ها نخست با آموزش و سپس با ممارست و تمرین حاصل می شود اما متاسفانه جایی برای این امر تعبیه نشده است. چیزی که ما را بر آن داشت تا در ستاد مبارزه با مواد مخدر و در سایه طرح «یاریگران زندگی» این مهارت ها را با تیزر، انیمیشن و برگزاری کلاس های مختلف آموزش دهیم.

رئیس اداره پیشگیری در محیط خانواده ستاد مبارزه با مواد مخدر ،مطالبه گری رسانه ها و اصحاب قلم از آموزش و پرورش در این مسیر مهم است، گفت: در حوزه پیشگیری سه سطح ارزش آفرینی، دانش افزایی و آموزش مهارت های زندگی در نظر گرفته شده است.

مشارکت شهرداری و ستاد مبارزه با موادمخدر برای  آگاه سازی در حوزه اعتیاد

کاتب همچنین از همکاری ستاد مبارزه با مواد مخدر با شهرداری تهران جهت ایجاد مجموعه ای برای آشنایی و آگاهی بخشی به خانواده ها در حوزه اعتیاد خبر داد و یادآور شد:  در این مجموعه، خانواده ها ضمن اینکه در کنار فرزندان مهارت های لازم را می آموزند، باعث تقویت گفت و گوی بین نسلی و استحکام روابط خانوادگی هم می شود زیرا بر اساس پژوهش های صورت گرفته در خانواده هایی ک ساعت بیشتری با هم به گفت و گو می پردازند انحراف کمتر است.

از: فاطمه دهقان نیری