بخت کتاب در روزگار پرتب‌ و تاب!

نمایشگاه کتاب یک فضای فرهنگی مطلوب و قابل اعتماد برای دادوستد اطلاعات فرهنگی و اقدامی مهم در عرضه فرهنگ و دانش است.

به گزارش ایسنا، نخستین دوره نمایشگاه کتاب در ابعاد بین‌المللی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۶۶ در تهران برگزار شد و هر ساله معمولا اگر اتفاق خاصی رخ ندهد در نیمه‌های اردی بهشت برگزار می‌شود.

اساسا کتاب یک ابزار فرهنگی بی‌رقیب در عرضه علم و دانش است و برگزاری نمایشگاه کتاب در یک مکان فرهنگی که در آن کلیه کنشگران این عرصه اعم از مترجم، نویسنده، ناشر و مخاطب فرهنگی گرد هم می‌آیند و از دیدگاه‌ها، خواسته‌ها و انتظارت یکدیگر آگاهی می‌یابند و به شکلی پاسخگوی نیازهای یکدیگر می‌شوند، یک رخداد مهم فرهنگی است.

با اینکه نمایشگاه کتاب همواره و در طول سال‌ها با چالش‌های بسیاری همانند جابه‌جایی‌های بزرگ، قهر و آشتی ناشران و نویسندگان بزرگ، تحریم‌های گاه‌وبی‌گاه، بیماری همه‌گیر کرونا و... همراه بوده است به رغم همه مشکلات هنوز هم یکی از بزرگترین و پربازدیدترین رویداد فرهنگی در ایران است.

در این گزارش نظر چند اهل قلم را درباره برپایی نمایشگاه مجازی کتاب، برخی ناشران کتاب‌فروش و جایگاه کتاب در سبد خرید خانواده‌ها جویا شده‌ایم.

ناشران فقط به چاپ کتاب بسنده نکنند

اسدالله امرایی، مترجم، با اشاره به برگزاری همزمان نمایشگاه مجازی و فیزیکی کتاب در سال جاری گفت: با توجه به اینکه در سال‌های اخیر به دلیل بیماری کرونا افت مخاطب به صورت فیزیکی داشتیم برگزاری نمایشگاه فیزیکی و مجازی به طور همزمان باعث شد خیلی از نشرها تحت تاثیر قرار بگیرند و این کمکی برای عرضه و ترویج کتابخوانی است.

او یادآور شد: جامعه کتابخوان، جامعه‌ای بافضیلت اخلاقی است و هر گونه تبلیغات و اختصاص بودجه برای ترویج کتابخوانی که باعث حرکت جامعه به سمت کتابخوانی می‌شود توجیه منطقی دارد و فعالیتی عقلانی است.

وی با اشاره به تاثیر افزایش نقش نویسندگان و شاعران در استقبال مردم از نمایشگاه کتاب بیان کرد: برای افزایش استقبال مردم از نمایشگاه کتاب ناشران فقط چاپ و عرضه کتاب را نباید انجام دهند بلکه مخاطب نیز باید اهمیت ویژه‌ای داشته باشد.

امرایی خاطرنشان کرد: معضل بزرگی که در بخش نشر داریم این است که شاهد افزایش تعداد عناوین کتاب‌های بی‌کیفیت و انبوه تولید آنها هستیم و در نتیجه در بخش فروش هم کتاب‌های باارزش ادبی بالا بخت قرار گرفتن در ویترین کتاب را ندارند.

رکورد کتاب طبیعی است

در ادامه محمد جواهرکلام، ناشر و مترجم، هم گفت: هر چیزی که شیوه دست‌وپاگیر فروش کتاب را از بین ببرد و فضای دیده شدن کتاب را فراهم کند بر جریان‌سازی فرهنگی خرید کتاب موثر است.

وی اضافه کرد: نمایشگاه که کار نمایش کتاب را انجام می‌دهد و مردم را با تازه‌های نشر آشنا می‌کند می‌تواند در حفظ جایگاه حلقه‌های نشر تاثیرگذار باشد.

این ناشر با بیان اینکه هم‌اکنون در چرخه نشر، موزعان و فروشندگان از کار خود متضرر می‌شوند تصریح کرد: کتاب در اولویت چندم مردم قرار دارد و تألیف، چاپ و نشر کتاب حداقل منفعت اقتصادی برای تولیدکنندگان را دارد. پس در نتیجه رکود بازار کتاب با این شرایط طبیعی است.

جواهرکلام یادآور شد: وقتی تمرکز ناشر بر محتوای خوب باشد می‌توانیم به تعادل در تولید و توزیع کتاب برسیم و منافع بیشتری برای کتابخوان‌ها ترسیم کنیم.

وی معتقد است: اگر موانع در نشر کتاب‌های پرمحتوا از بین برود و در سیاست‌گذاری عرضه کتاب درست عمل شود و نیز نگاه جامعه به کتاب به عنوان داشته فرهنگی لازم و ضروری باشد به طور قطع در آینده می‌توانیم شاهد پیشرفت جامعه باشیم.

مشکل مافیای شبکه فروش کتاب است

همچنین احمد امیری، شاعر و منتقد ادبی، در این باره گفت: برگزاری نمایشگاه کتاب اگر با ارایه آثار با کیفیت و همچنین اختصاص بودجه و حمایت توسط حوزه‌های مربوطه همراه باشد به طور قطع در رشد کتابخوانی بین عامه مردم می‌تواند موثر واقع شود.

امیری یادآور شد: با توجه به اینکه قدرت خرید کتاب مردم کاهش یافته است پس دولت باید به این حوزه ورود کند و حمایت لازم را انجام دهد چراکه در غیر این صورت ممکن است شاهد حذف کلی کتاب از سبد خرید مردم باشیم و این امر برای این رکن مهم تربیت فرهنگی امری اسف‌بار و ناخوشایند است.

او درباره این که برخی از ناشران معتقدند بسیاری از کتاب‌ها در سیستم توزیع و فروش کتاب در کتابفروشی‌ها قرار نمی‌گیرد اظهار کرد: ایرادی که در این بخش وجود دارد مافیای شبکه فروش است و به معنی این است که در ارایه آثار به صورت گزینشی رفتار می‌شود و این امر باعث می‌شود ناشرها وقتی با عدم خرید کتاب‌های چاپ شده خود توسط کتابفروشی‌ها مواجه شوند اقدام به فروش کتاب‌ به صورت مستقیم کنند.

پس این معضل باید به شکل زیرساختی بررسی شود.

به اعتقاد این شاعر: نمایشگاه حضوری کتاب به دلیل اینکه انسان موجودی حقیقی است و از فضاهای حقیقی و حضور در اجتماع لذت می‌برد می‌تواند بر گروه‌های سنی مختلف تاثیرگذاری فرهنگی بیشتری تا نمایشگاه مجازی داشته باشد.

بنابراین نمایشگاه مجازی کتاب برای ارایه اطلاعات و آگاهی‌سازی مخاطب خوب است اما کافی نیست.

گزارش از: فاطمه فریح‌زاده _ ایسنا