مساله فضای مجازی و مدیریت آن در ماه‌های گذشته به یکی از چالش‌های حکمرانی در کشور تبدیل شده است، گروهی از نمایندگان در کمیسیون فرهنگی سال گذشته طرحی را با عنوان «صیانت از فضای مجازی و حقوق کاربران» تهیه کردند که با واکنش‌ها و مخالفت‌های فراوانی مواجه شد و علیرغم تهیه نسخه‌های متعدد همچنان منتقدان آن معتقدند که ایرادات اساسی آن هنوز برطرف نشده و تنها با تغییر واژه‌ها پنهان شده است.

در این میان یکی از جدی‌ترین موضوعاتی که از سوی منتقدان مطرح می‌شود این است که بهتر بود دولت با توجه به بدنه کارشناسی‌ای که در ساختار تخصصی وزارت ارتباطات در اختیار دارد، در این زمینه با تهیه کردن یک لایحه مساله قانونگذاری در حوزه فضای مجازی را دنبال کند.

با این حال تصویب کلیات این طرح در جلسه‌ای کوتاه آن هم در زمانی که مجلس در حال رسیدگی به لایحه بودجه بود، سوالات زیادی را در میان افکار عمومی ایجاد کرد، مصوبه‌ای که البته چند ساعت بعد با ایراداتی از سوی معاونت قوانین مواجه شد.

با شدت گرفتن انتقادات در افکار عمومی و فضای مجازی حتی وزیر ارتباطات نیز به انتقاد از این طرح پرداخت و گفت که طرح صیانت از فضای مجازی هنوز ایراداتی دارد.

پس از این بود که بار دیگر سمت و سوی افکار عمومی به این سو رفت که چرا دولت به عنوان قوه مجریه اقدام به تهیه لایحه‌ای در این زمینه نمی‌کند تا با یک نگاه تخصصی هم مساله قانونگذاری انجام شود هم نگرانی‌ها نسبت به تهیه یک طرح غیرتخصصی توسط نمایندگانی که عمدتاً تخصصی در این زمینه ندارند، برطرف و حوزه فضای مجازی با بحران مواجه نشود.

اخیرا بود که فیروزآبادی دبیر شورای عالی فضای مجازی در نود و پنجمین نشست آنلاین فعالان فضای مجازی پاک (فمپ) صراحتاً مخالفت خود را با ‎طرح صیانت اعلام کرد و گفت: با توجه مخالفت‌های وسیع اجتماعی، ادامه یافتن این طرح را به صلاح نمی‌داند و دولت باید ورود کرده و لایحه‌ای را پیشنهاد کند.

وی همچنین با اشاره به اینکه طرح صیانت برآمده از دغدغه‌های فرهنگی حوزه فضای مجازی بود، افزود: در آن زمان کمیسیون فرهنگی مجلس فکر می‌کرد که دولت وقت که ریاست جلسه شورای عالی فضای مجازی را هم  برعهده دارد، در مقام سیاست‌گذاری و اجرا در این حوزه کارآمدی ندارد و بر این اساس راه حل طرح صیانت در مقابله با ناکارآمدی شورای عالی فضای مجازی پیشنهاد شد.

دبیر شورای عالی فضای مجازی در ادامه عنوان کرد: ما همان ابتدا که این طرح مطرح شد در مکاتبه با رئیس مجلس چند نکته را به عنوان اشکال مطرح کردیم. به اعتقاد ما راه‌اندازی تشکیلاتی موازی شورای عالی فضای مجازی با اختیار معادل این شورا در قالب کمیسیون عالی تنظیم مقررات فضای مجازی نیازمند اجازه از رهبری است. در همین حال به اعتقاد ما برخی از مواردی که در این طرح مطرح شد، چندان مناسباتی با حوزه فرهنگی نداشت مانند قضیه گیت وی.

با مطرح شدن این موضوعات بار دیگر موضوع مخالفت نهادهای تخصصی با طرح موسوم به صیانت به صدر اخبار راه پیدا کرد اما اعضای شورای عالی فضای مجازی در آخرین جلسه‌ای که در غیاب رئیس مجلس برگزار شد این موضوع را مطرح کردند که «طرح صیانت از فضای مجازی در مجلس شورای اسلامی به سرانجام برسد»، عبارتی که به تیتر خبر این جلسه در سایت ریاست‌جمهوری تبدیل شد.

انتشار خبر این جلسه در سایت ریاست جمهوری و کانال تلگرامی خبرگزاری منتسب به دولت با تیتری که به صورت تلویحی حکایت از موافقت با طرح صیانت دارد، از این جهت عجیب به نظر می‌رسد که از یکسو سه روز قبل از جلسه فیروزآبادی به‌عنوان دبیر شورای عالی فضای مجازی و رئیس مرکز ملی فضای مجازی با طرح صیانت مخالفت کرده و اعلام نظر کرده بود که بهتر است دولت درباره قانونگذاری در حوزه حکمرانی در فضای مجازی با نظر شورای عالی فضای مجازی لایحه بدهد و دو روز پس از آن در جلسه شورای عالی فضای مجازی بر این مساله تاکید می‌شود که «بهتر است طرح صیانت از فضای مجازی در مجلس شورای اسلامی به سرانجام برسد».

اکنون این سوال مطرح است که دولت به عنوان قوه مجریه موافق طرح صیانت است که چنین تیتری از سوی سایت ریاست جمهوری مطرح می‌شود؟

اهمیت نظر دولت از این جهت مدنظر است که مقام معظم رهبری در دیداری که به صورت تصویری با نمایندگان مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۶ خرداد امسال برگزار شد با اشاره به اینکه مصوبات باید توسط دولت اجرایی شود، فرمودند: «البتّه در یک مواردی -در مسائل حسّاس و مهم- ترجیح این است که به جای طرح، لایحه مطرح بشود.

چون خصوصیّت لایحه این است که امکان تواناییِ کارشناسی دولت هم پشتوانه‌اش است؛ چون دولت هم دستگاه کارشناسی وسیعی دارد.

لوایح خب از این هم برخوردار است؛ [یعنی] علاوه بر اینکه شما کارشناسی می‌کنید، در دولت هم کارشناسی شده؛ بعلاوه وقتی که لایحه باشد، چون مجری دولت است و او می‌خواهد اجرا کند، طبعاً با موافقت بیشتری اجرا خواهد شد.»

 همچنین ایشان در سخنرانی اخیر که در دیدار با اعضای مجلس خبرگان رهبری داشتند به طور مشخص به مساله فضای مجازی و لزوم ورود دولت به این حوزه اشاره کرده و بیان کردند: «نکته‌ی دوّم این است که در جنگ‌های سخت با سلاح‌های قدیمی دیگر نمی‌شود جنگید.

 امروز با شمشیر و با نیزه و با این چیزها، نمی‌شود به جنگِ توپ و موشک و مانند اینها رفت. در جهاد تبیین هم همین ‌جور است؛ با شیوه‌های قدیمی [نمی‌شود کار کرد].

 البتّه بعضی از شیوه‌های قدیمی جایگزین ندارد، مثل منبر، مثل مدّاحی؛ اینها قدیمی است امّا اینها جایگزین ندارد؛ اینها همچنان اثرگذار است و هیچ چیز دیگری جای اینها را نمی گیرد، لکن از لحاظ ابزارهای گوناگون بایستی بِه‌روز حرکت کرد.

 البتّه ما امروز در این زمینه سلاحهای سخت‌افزاری‌مان خوب است؛ یعنی بخش فضای مجازی و امثال اینها بالاخره فعّالند و کار می کنند و اگر چه فضای مجازی مشکلاتی دارد ــ که ان‌شاء‌الله جناب آقای رئیسی و دوستان شان باید همّت کنند و هر چه زودتر باید این مشکلات برطرف بشود ــ لکن به ‌هر حال در دسترس است؛ کارهایی که بایستی انجام بگیرد، از لحاظ سخت‌افزاری در دسترس است؛ مهم بخش نرم‌افزاری قضیّه است.

سلاح تبیین یک بخش نرم‌افزاری مهمّی دارد؛ در اینجا بایستی نوآوری صورت بگیرد، بایستی سخن نو گفته بشود و شیوه‌ی نو در بیان ذکر بشود.»

حال سوال این است که چرا علیرغم این نظر صریح و روشن مقام معظم رهبری در حوزه فضای مجازی و ورود رئیس‌جمهور به عنوان مسئول قوه مجریه و رئیس شورای عالی فضای مجازی به این موضوع، دولت همچنان از ایفای نقش مسئولانه در این حوزه شانه خالی کرده و مسئولیت قانونگذاری در حوزه فضای مجازی را در قامت به سرانجام رساندن طرح صیانت متوجه مجلس می‌داند؟

آیا دولت نسبت به این طرح نظر موافق دارد و از بیان این نظر موافق به دلیل مخالفت و حساسیت افکار عمومی نگران است؟

یا اینکه به طور کلی به دلیل ابعاد مهم این طرح و نگرانی جامعه نسبت به آن از ورود به این حوزه خودداری می‌کند؟