پاییز هزاررنگ که از راه می رسد با خودش، هزارو یک دلبری دارد و هزار و یک راز و رمز، ازرنگ های چشم نواز گرفته تا میوهای خوشمزه، از آفتاب عالم تاب که تلائو نورش این روزها جان ها می نوازد  تا لطافت هوا و بارش های نرم و نرم و خاطره بازی پاییزی و یاد ایام کودکی و کیف و کفش مدرسه و باز شدن مدارس و  به کنج خانه پناه بردن و دل به آتش گرم و مطبوع بخاری ها  دادن و تا دل سپردن به قصه های شیرین مادر بزرگ.

پاییزی که می رسد روزها کوتاه می شود ودرشب های طولانی و مجال بیشتری فراهم می شود تا خانواده بیشتر در کنار هم باشند و بیشتر بگویند و بشنوند از باهم بودن لذت ببرند، اما این ایام ملون با خود سرمایی هم دارد که باید چاره ای برایش اندیشید تا به دور از گزند استخوان سوزش شب های بلند فصل سرما را به خوبی و خوشی سپری کرد، گرمایی مطبوع فراهم شود تا محفل خانواده با شعله های دوست داشتنی پر فروغ گردد و در فضایی دلنشین، دور هم روزگار گذارند، اما تهیه این محفل گرم خانوادگی و دوستانه نیاز به تدابیر و برقراری امنیت دارد تا خاطره ای خوش را رقم بزند.

اما گاهی همین محفل گرم که به قصد یک کلبه دنج خانوادگی یا یک دورهمی دوستانه و یا محلی برای انجام یک همکاری فراهم شده با سهل انگاری تبدیل به قتلگاه و محلی برای جولان قاتل نامری می شود و او هم با استفاده از ناآگاهی و سهل انگاری به راحتی شکار می کند و بی آنکه مقتول بخواهد و بداند که در دام او اسیر می شده و به راحتی تن به مرگی خاموش از جنس بی تدبیری داده است.    

زوج جوانی پس از یک روز سخت و پر مشغله و عبور از ترافیک سنگین سرشب های پر رفت و آمدتهران با دستانی پر از خرید و تنقلات و میوه های رنگارنگ پاییزی به خانه رسیدند تا خستگی یک روز را با استراحت در خانه ای آرام از تن به در کنند، در را که باز کردند زن جوان به همسرش گفت : هوا سرد است یا اینکه پنجره باز است، با چرخ زدن در خانه و وارسی پنجره ها متوجه می شوند نه پنجره ای باز نیست، سرما کم کم آزار دهنده می شود و مرد خانه به همسرش گفت : تا بساط شام را آماده کند، او هم بخاری را از انباری می آورد و روشن می کند.

خانم خانه مشغول پختن شام شد و مرد جوان هم دست به کار گذاشتن بخاری گازی برای فرار از سرما و گرم کردن محفل دونفری، سرانجام تلاش آنها نتیجه داد و شام آماده شد و بخاری هم روشن و کم کم خانه گرم شد، با هم مشغول گپ و گفت شدند و به تماشای تلویزیون نشستند سرانجام هم خواب، خوابی که در یک سهل انگاری و کم تجربه گی ابدی  شد.  

بستگان آن دو ۲۴ ساعت از آنها بی خبر بودند و به دنبال بی پاسخ ماندن تلفن های مکرر و پرس وجوهای بی فایده از اقوام، برای رفع بی خبری به منزل این زوج جوان مراجعه می کنند و سرانجام با شکستن قفل در متوجه می شوند که قاتل نامریی چقدر به راحتی آنها را شکار کرده است و در ایام جوانی آنها را به کام مرگ کشانده است.

باورش خیلی سخت بود، آنها دراولین زمستان مشترک خود چه راحت باهم در چشم بر هم زنی مسافر دیار باقی شدند و سفر آخرت را باهم تجربه کردند، غم سنگینی برای خانواده ها بستگانشان بود، اما شد آنچه نباید می شد، مرگی که با کمترین توجه و آگاهی و به کاربردن تجربه می شد جلوی آن را گرفت.

در نظریه پزشکی قانونی، علت مرگ این زوج جوان گاز گرفتگی اعلام شد و دلیل آن هم اینکه لوله های خروجی ساختمان که تازه ساز هم بود گرفتگی داشت و آنها بدون اطمینان از باز بودن خروجی گاز بخاری  اقدام به روشن کردن آن کرده بودند و گاز به مرور فضای خانه را پر کرده بود و دیگر مجالی برای نفس کشیدن نبود، اگرچه آن زن و شوهر جوان تمام توان خود را برای نجات جان شان انجام داده بودند، اما تلاش ناموفق بود در حالیکه سینه خیز و با تمام توان خود را به سالن پذیرایی رسانده بودند، اما در کنار هم جان به جان آفرین تسلیم کرده بودند.

در اتفاقی دیگر یک گروه ۵نفره از پسران جوان برای گذران یکی، دو روز تعطیلات راهی ویلای یک از این جوانان در منطقه خوش آب و  هوا، اما سرد دماوند شدند، به دلیل اینکه شب هوا خیلی سرد شده بود و از قبل هم کسی در آنجا ساکن نبود، وسایل گرمایشی که شوفاژ بود، توان گرم کردن فضای ویلا را نداشت و در اقدامی عجیب و خطرناک، یکی از آنها پیشنهاد می دهد بعد از اینکه بساط و کباب و خوردن شام به اتمام رسید، منقلی بزرگ از آتش و زغال را فراهم کنند و در اتاقی کوچک دور هم شب را بگذرانند و همانجا هم بخواند و قتی که شعله های زغال بر افروخته در منقل که برایشان گرمای مطبوعی را فراهم کرده بود کم کم رو به خاموشی می رود در اقدامی بسیار نادرست با گذاشتن زغال بیشتر، آتش را تجدید می کنند و هر کدام با انداختن پتویی به خواب می روند که  کم کم فضای اتاق کوچک پر از منوکسیدکربن می شود و همه را مسموم می کند و به راحتی تسلیم مرگی خاموش می شوند وهمه با هم جان باختند.

اینها نمونه هایی از مرگ خاموش و مرگ به علت گاز گرفتگی است و هرساله با شروع فصل سرد، شاهد اخباری مبنی بر جان باختن تعدادی از هموطنان به دلیل مسمومیت با گاز منوکسیدکربن هستیم، گازی بی بو و بی اثر که از آن به قاتل خاموش یا نامریی یاد می شود، قاتلی که در طول سال و در فصل سرما بیشتر جان هموطنان را می گیرد.

در نیمه دوم سال به دلیل سرد شدن هوا و افزایش استفاده از لوازم گرما زا و بی احتیاطی در زمینه استفاده از بخاری های معیوب و همچنین رعایت نکردن اصول ایمنی شاهد افزایش مرگ ها به این طریق هستیم و گاهی می بینیم حتی در یک خانواده چندین عضو آن، دیگر از خواب شبانه برنمی خیزند و دچار گاز گرفتگی می شوند، با یک بی احتیاطی کوچک به راحتی به کام مرگ کشیده می شوند.

هرسال از سوی سازمان ها و نهادهای ذیربط نظیر پزشکی قانونی و آتش نشانی تذکر ها و توصیه هایی ارائه می شود، اما باز هم شاهد این گونه مرگ ها هستیم، مرگ هایی که با کمی تدبیر و دور اندیشی و رعایت اصول ایمنی از آن کاسته می شود و ده ها خانواده در سوگ عزیزانشان دغدار نخواهند شد.

رعایت نکات ایمنی در نصب و به کارگیری وسایل گرمایشی در فصل پاییز و زمستان که عمدتا به سیستم گاز شهری متصل است، و همچنین عمل به توصیه های ایمنی در خصوص سالم بودن و استفاده صحیح از وسایل گرمایشی و مسیر خروجی گاز منوکسیدکربن از دودکش این وسایل می تواند بخش عمده ای از این حوادث را بکاهد.

گازی بدون بو و غیر قابل دیدن

منوکسیـدکربن گازی سمی و خطرناک است و چون بدون بو و مزه و غیر قابل دیدن است، اغلب، آن را قاتل خاموش یا نامرئی می نامند؛ بیشترین مسمومیت با این گاز وهمچنین بالاترین مرگ ها براثر این گاز در فصل سرد و در نیمه دوم سال اتفاق می افتد.

منوکسیدکربن با فرمول شیمیایی( CO)، گازی است که بر اثر ناقص سوختن کربن بوجود می‌آید؛ این گاز بسیار سمی است، اما رنگ و بوی خاصی ندارد به همین دلیل کربن منوکسید قاتل نامرئی نامیده می‌شود، میل ترکیبی منوکسیدکربن با هموگلوبین خون حدود ۲۵۰ برابر بیشتر از میل ترکیب با گاز اکسیژن است.

در خون انسان حدود پنچ درصد کربن منوکسیدکربن وجود دارد، اما اگر این مقدار به ۲۰ درصد برسد باعث مرگ خواهد شد.

استنشاق هوای آلوده به گاز منوکسیدکربن مانع از اکسیژن رسانی به بافت های بدن می شود و می تواند موجب آسیب های مغزی شود؛ در محیط های بسته، همچون خانه، دفتر کار، کلاس درس و خودرو، تجمع حتی مقدار کمی از گاز CO می تواند خطرناک باشد.

منوکسیدکربن محصول احتراق ناقص مواد سوختی، همچون گاز شهری، گاز کپسول، نفت، بنزین، گازوئیل، پارافین، زغال سنگ، زغال چوب و چوب است واگر وسیله ای که با سوخت کار می کند و دارای عملکرد معیوب باشد یا به طور صحیح نصب نشده باشد و یا دارای دودکش مناسب نباشد، می تواند منبع تولید و انتشار گاز CO به شمار آید.

بیش از ۷۰ درصد تلفات مسمومیت با گاز در نیمه دوم سال رخ می دهد

سازمان پزشکی قانونی اعلام کرد: بیش از ۷۰ درصد تلفات مسمومیت با گاز منوکسیدکربن مربوط به نیمه دوم هر سال است، به نحوی که از ۹۲۶ فوتی مسمومیت با گاز منوکسید کربن در سال گذشته ۷۲.۶ درصد طی شش ماهه دوم سال جان خود را از دست دادند.

 با توجه به برودت هوا و افزایش استفاده از وسایل گرمایشی در نیمه دوم سال، آمار تلفات مسمومیت با گاز منوکسید کربن در این دوره زمانی با رشد قابل توجهی نسبت به نیمه اول سال همراه است؛ در سال گذشته نیز از ۹۲۶ فوتی مسمومیت با گاز منوکسیدکربن ۶۷۲ نفر در نیمه دوم سال و ۲۵۴ نفر در نیمه اول جان باخته اند و بیشترین آمار قربانیان گاز گرفتگی سال قبل با ۱۶۹ فوتی در دی ماه به ثبت رسیده است.

کاهش تلفات در پنج ماه امسال

بر اساس این گزارش در پنج ماهه امسال آمار تلفات گازگرفتگی کاهش ۳۰.۲ درصدی داشت و از ۲۳۵ فوتی در مدت مشابه سال قبل به ۱۶۴ فوتی (۱۱۸ نفر مرد و ۴۶ نفر زن) در پنج ماهه امسال رسید و همچنین در این مدت استان های تهران با ۳۳، آذربایجان شرقی با ۱۵ و خراسان رضوی با ۱۴ مورد فوتی بیشترین آمار تلفات گازگرفتگی را داشتند.

هشدار پزشکی قانونی

سازمان پزشکی قانونی کشور به استناد آمارهای موجود ضمن هشدار نسبت به افزایش تلفات مسمومیت با گاز منوکسیدکربن در نیمه دوم سال بر رعایت نکات ایمنی در نصب و به کارگیری وسایل گرمایشی در فصل پاییز و زمستان تأکید و به هموطنان  توصیه می کند در فصل پاییز و زمستان در استفاده از وسایل گرمازا که عمدتا به سیستم گاز شهری متصل است، نهایت دقت را داشته باشند و ضمن استفاده بهینه از وسایل گرمازا، ‌ به توصیه های ایمنی در خصوص سالم بودن و استفاده صحیح از وسایل گرمایشی و مسیر خروجی گاز از دودکش این وسایل توجه کنند.

چند توصیه پیشگیرانه

گاز منوکسیدکربن گازی بدون رنگ و بو است. عمده ترین منبع تولید این گاز سوختن ناقص نفت و گاز است ولی بیشتر در اثر احتراق هر نوع ماده سوختنی بخصوص در محیط های در بسته و فاقد اکسیژن ممکن است تولید شود.

استفاده از آبگرمکن یا بخاری های مستعمل یا دارای نقص فنی و فاقد دودکش یا دارای دودکش بدون عملکرد مناسب در منزل بیشترین موارد ایجاد مسمومیت را تشکیل می دهند.

از آنجا که تمایل این گاز برای ترکیب با هموگلوبین خون، ۲۵۰ برابر بیش از اکسیژن است و  لذا با بالا رفتن درصد آن در هوای اتاق، به سرعت باعث ایجاد مسمومیت خواهد شد و اکسیژن رسانی به بافت های مختلف بدن از جمله مغز و قلب را دچار اختلال می کند که به علت بی رنگ و بی بو بودن این گاز، ممکن است وجود آن در محیط تا زمان ایجاد علایم مسمومیت شدید مورد توجه واقع نشود.

علایم گاز گرفتگی

علایم مسمومیت حاد با این گاز شامل سردرد، سرگیجه، تهوع و استفراغ و احتمالا درد شکمی و سپس حالت بیهوشی، تشنج و اغما است و در بیماران مبتلا به ناراحتی های قلبی ممکن است تشدید بیماری یک علامت هشدار دهنده باشد.

از سایر علایم مسمومیت می توان به سفتی عضلات، افزایش تعداد تنفس، کاهش فشار خون و گاه تنگی مردمک ها اشاره کرد. باید توجه داشت که اگر فردی در اثر ابتلا به مسمومیت با گاز منوکسید کربن جان خود را از دست ندهد ممکن است دچار نواقص عصبی و روانی پیشرفته نظیر فلج عضوی یا اختلال قوای مغز می‌شود. مسمومیت شدید با این گاز می تواند کشنده باشد.

در برخورد با موارد مسمومیت با گاز منوکسید کربن چه باید کرد؟

-در صورت مواجهه با مصدومان، سریعاً آن ها را از محیط خارج کنید.

- پس از خارج ساختن مصدوم از محیط آلوده فوراً با اورژانس تماس بگیرید.

- علائم حیاتی مصدومان را کنترل کنید و از باز بودن راه های هوایی مصدوم اطمینان حاصل کنید.

چگونه از مسمومیت با این گاز پیشگیری کنیم؟

- آگاه باشید که هر وسیله گرمازای سوختنی که به نحوی با سوخت های فسیلی (نفت، گاز،زغال سنگ) کار کند به صورت بالقوه می تواند سبب تولید گاز منوکسید کربن شود.

- از بخاری های مستعمل و فرسوده بدون دودکش یا دارای دودکش نامناسب و غیر استاندارد استفاده نکنید.

- توجه داشته باشید، ‌ استفاده از بخاری های بدون دودکش به هیچ وجه از تولید گاز منوکسید کربن جلوگیری نمی کند.

-  هرگز در فضای بسته و محدود که تهویه کافی و مناسب ندارد (نظیر اتاق، گاراژ و ...) آتش روشن نکنید.

-  هرگز در فضای بسته گاراژ موتور اتومبیل را روشن نگذارید.

- قبل از راه اندازی وسایل گرمایشی، از سلامت مسیر دودکش ساختمان و بدون ترَک و نشتی بودن آن اطمینان حاصل نموده و از اتصال مناسب و صحیح لوله بخاری و آبگرمکن به دودکش دیواری اطمینان حاصل کنید.

- تمام دودکش ها باید وسیله انتهایی ضد باد (کلاهک) مناسب داشته باشد.

- در محیط های شغلی و منازل که در آنها از کوره و مشعل استفاده می شود از سلامت دستگاه و سیستم تخلیه دود اطمینان حاصل کنید.

- هر وسیله گازسوز باید دارای یک دودکش مستقل و منتهی به فضای بیرون باشد و لذا به کارگیری آب گرمکن های دیواری در فضاهای بسته یا مکان های فاقد جریان هوا مجاز نیست.

- شیب لوله های افقی در داخل واحدها باید مثبت و روبه بالا و ارتفاع عمودی لوله در بیرون حداقل سه برابر طول افقی آن باشد.

- توجه به داغ بودن دودکش پس از روشن کردن وسیله گرمایشی به اطمینان شما از تخلیه گاز کمک خواهد کرد. اگر لوله دودکش بخاری شما سرد است دلیل آن خارج نشدن محصولات احتراق و گازهای سمی از دودکش است در این صورت باید ضمن رفع نقص، به طور موقت با بازکردن قسمتی از در یا پنجره تهویه در محیط ایجاد کنید.

- ضمن ایجاد تهویه مناسب برای آشپزخانه و حمام منزل، از نصب آبگرمکن در حمام و نیز روشن کردن شعله‌های اجاق گاز در آشپزخانه برای گرم نگه داشتن محیط داخل خانه حتما خودداری کنید.

- اگر فضای منزل خود را با شوفاژ و سیستم حرارت مرکزی گرم می کنید درز بندی و بستن منافذ درها و پنجره ها به منظور جلوگیری از اتلاف حرارتی بلاملانع است اما درصورتی که از بخاری های گازسوز به وقتی از گرمایش محیط استفاده می کنید حتما مختصری تهویه از طریق در یا پنجره در فضا ایجاد کنید و از درز بندی و بستن کامل منافذ خودداری کنید.

- در صورت احساس علایم سردرد و سرگیجه و تهوع در مکانی که احتمال وقوع مسمومیت وجود دارد فوری آن مکان را ترک کرده و به فضای آزاد پناه ببرید و در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.

- در صورت تداوم این علایم برای چند روز متوالی احتمال مسمومیت خفیف با این گاز وجود دارد که بهتر است در این مورد با پزشک خود مشورت کنید.

- رانندگان وسایل نقلیه سنگین، از روشن کردن گاز پیک نیک در اتاق وسیله نقلیه خود برای استراحت و خواب جدا خودداری کنند.

از ناهید حاجی خانی