پسربچه‌ها با مو‌های سیاه و گاهی مو‌های تراشیده شده و لبخندی دلنشین در کوچه دیگری مشغول فوتبال بازی هستند، عده‌ای هم روی پیاده رو‌ها نشسته اند و تیم محبوب خود را تشویق می‌کنند، یکی سوت می‌زند، یکی شعار می‌دهد و چندنفر دیگر دست می‌زنند و پا می‌کوبند.

نامش کلان شهر است، اهواز را می‌گویم، اما نشانه‌ای از این اصطلاح به چشم نمی‌خورد، هنوز در بیشتر خیابان‌ها و مناطق حاشیه ای، رنگی از آسفالت دیده نمی‌شود، از بحث آسفالت و معابر خاکی که بگذریم، به وجود روان‌ها و گندآب‌ها در خیابان‌ها و محل زندگی مردم می‌رسیم، بوی ناخوش فاضلاب، وجود حشرات موذی و حتی حیواناتی از جمله سگ و گربه علاوه بر ترسیم چهره‌ای زشت و ناپسند سبب به خطر افتادن جان اهالی می‌شود.

جوی‌های روباز که حدس زدن عمق آن غیرممکن است، می‌شود قتلگاه کودکانی که با ذوق و شوق از خانه بیرون می‌زنند تا با پرسه زدن در خیابان با همسن و سالان خود، ساعتی را تفریح کنند، چون محلی برای بازی و پارک و فضای سبز هم در دسترس نیست، اگر باشد در مراحل تکمیل به خواب عمیقی فرورفته است.

صدای خنده‌های کودکانه بچه‌ها جای خود را به جیغ و شیون‌های مادری داغدیده می‌دهد، مادری که سال‌ها را در انتظار داشتن فرزند گذرانده و لحظه لحظه عمرش را چشم به قدم‌های کودکش دوخته تا راه رفتن و جست و خیزش را ببیند و لذت ببرد، قد کشیدن و بزرگ شدنش را ببیند، اما همه این‌ها آرزویی بیش نبود، خوابی شیرین که فقط ۳ سال به طول انجامید.

شیون مرجان به آسمان بلند شد، به سر می‌زند و این سو و آن سو می‌دود، همه را صدا می‌زند، کمک می‌خواهد، همسایه‌ها سراسیمه و آشفته از خانه‌ها بیرون آمدند تا بفهمند چه اتفاقی افتاده که اینگونه جیغ می‌کشد، از لباس‌های خاکی و گلی او می‌شد فهمید که اتفاق تلخی افتاده، به صورتش چنگ می‌زد، اشک می‌ریخت، ناله می‌کرد، گیسوان پریشان می‌کرد و به جوی کنار خانه اشاره می‌داد و می‌گفت پسرم غرق شد.

پسرم از دستم رفت، کمک کنید، در فاضلاب می‌میرد، عوامل امدادی در محل حاضر شدند، اما جست و جو‌ها نتیجه نداد، مادر از داغ فرزندش خواب و خوراک ندارد، علی پدر این پسربچه از سرکار می‌آید و متوجه شرایط غیرعادی خانه و نبود فرزندش می‌شود، آرام آرام ماجرا را به او می‌گویند، چنان بر سر می‌زند که از هوش می‌رود، اشک می‌ریزد، آرزو می‌کند آنچه اتفاق افتاده خوابی تلخ باشد که با بیدار شدن دوباره به روز‌های شیرین زندگی بازگردد و یکبار دیگر چهره مظلوم محمد مهدی را ببیند که وقتی پدر را می‌دید با بوسه‌ای کودکانه خستگی را از او می‌خرید.

اتفاقات این چنین مجدد در اهواز تکرار شد و مسئولان مربوطه از جمله؛ استاندار خوزستان، رئیس دادگستری استان و... به این اتفاقات تلخ ورود کردند، قرار بود شرکت آب و فاضلاب استان و شهرداری اهواز به عنوان متولیان ساماندهی به فاضلاب و جوی‌های روباز محاکمه شوند، اما خبری نشد و نه تنها اتفاقات تلخ پایانی نداشت، بلکه پس از آن شاهد مرگ کودکان اهوازی در مناطق حاشیه‌های اهواز بودیم.

به منظور پیگیری موضوع راهی استانداری خوزستان شدم تا آخرین وضعیت ساماندهی فاضلاب و جوی‌های روباز را جویا شوم.

شهرداری اهواز متولی ساماندهی جوی‌های روباز است

 مدیرکل دفتر فنی، امور عمرانی و حمل و نقل و ترافیک استانداری خوزستان به خبرنگار ما گفت: براساس قوانین وضع شده و تکالیف محول شده بر دستگاه‌های اجرایی، متولی فاضلاب شهری، شرکت آب و فاضلاب خوزستان و متولی آب‌های سطحی شهرداری‌های اهواز هستند، اما به دلیل در هم تنیده بودن این دو مقوله گاهی تفکیک آن‌ها غیرممکن است و رفع برخی مسائل در این زمینه به سختی انجام می‌شود.

محمد حری با اشاره به طراحی دو نوع فاضلاب در شهرسازی اشاره کرد و افزود: نوعی از طراحی مربوط به فاضلاب از نوع مختلط بوده که وظیفه آن‌ها جمع آوری و هدایت آب باران، آب‌های سطحی و فاضلاب است و نوعی دیگر نیز به صورت منفک طراحی می‌شود که در آن لوله گذاری‌ها و جوی‌ها و شبکه‌های دفع آب‌ها مجزا است و قطر لوله‌ها در خروجی فاضلاب به صورت اختصاصی طراحی می‌گردد.

او با اشاره به درهم تنیدگی سیستم دفع فاضلاب و آب‌های سطحی در استان خوزستان و به ویژه اهواز، اظهار داشت: در برخی مناطق این کلانشهر، طراحی فاضلاب به صورت مختلط انجام شده و فقط برای دفع فاضلاب نیست، بلکه در هدایت آب‌های سطحی نیز نقش دارند سبب بروز مشکلاتی شده است.

نبود شبکه مجزای دفع آب‌های سطحی در اهواز

مدیرکل دفتر فنی، امور عمرانی و حمل و نقل و ترافیک استانداری خوزستان در ادامه بیان کرد: در بخش‌هایی که فاضلاب طراحی شده و شبکه مجزای آب‌های سطحی وجود ندارد، شبکه فاضلاب پس از بارندگی پاسخگو نیست و شاهد آبگرفتگی معابر شهر در سطح گسترده هستیم، به طوری که بارندگی شدید که اوایل فصل پاییز پارسال رخ داد، مشکل جدی به وجود آورد.

این مقام مسئول به مسطح بودن اهواز و وجود مشکلات عدیده برای خروج فاضلاب و به ویژه آب‌های سطحی ناشی از بارندگی اشاره کرد و ادامه داد: نشان دهنده مختلط بودن سیستم فاضلاب، فرسودگی و ریزشی بودن آن است و وقتی حجم بارش‌ها زیاد می‌شود، معضلات جدی گریبان شهر و اهالی مناطق مختلف را می‌گیرد.

او گفت: در برخی مناطق نیز از سالیان گذشته جوی‌هایی وجود دارد که هم برای دفع و جمع آوری آب‌های سطحی و هم برای دفع فاضلاب کاربرد دارند و این اختلاف بین شهرداری‌ها و شرکت آب و فاضلاب است که حذف آن چالش‌ها و مشکلاتی را ایجاد می‌کند و در مقابل وجود آن‌ها سبب اتفاقات ناگوار نظیر سقوط اهالی منطقه و به ویژه کودکان و مرگ و میر خواهد شد.

حری متولی آب‌های سطحی را شهرداری‌ها عنوان کرد و بیان داشت: این ارگان باید برنامه‌های منظمی برای جمع آوری آب‌های سطحی در فصول مختلف سال و به ویژه در زمان بارندگی داشته باشند، ضمن اینکه باید تفاهمی در این زمینه صورت گیرد تا طراحی مناسب اعم از مختلط یا منفک بودن انجام شود.

متولی پیگیری ساماندهی جوی‌های روباز چه نهادی است؟

او در ادامه به پیگیری و انجام مطالعات از سوی اداره کل امور شهری و شورا‌های استانداری خوزستان اشاره کرد و افزود: اگرچه در سال‌های گذشته در سایر شهرستان‌ها مطالعاتی در این زمینه انجام شده، ولی هم اکنون باید به صورت جدی‌تر به ویژه در اهواز با پیگیری و نتیجه مطالعات هر چه زودتر به مرحله اجرا درآید.

مدیرکل دفتر فنی، امور عمرانی و حمل و نقل و ترافیک استانداری خوزستان اظهار کرد: یکی از نیاز‌های مهم و اساسی کلانشهر اهواز ساماندهی سیستم دفع فاضلاب و جمع آوری آب‌های سطحی است که اگر به سرعت انجام شود می تواند بخش اعظمی از چالش‌هایی که در فصل بارندگی به ویژه پاییز و زمستان با آن مواجه هستیم را مرتفع کند، البته باید به این موضوع با نگاهی منفک از بحث فاضلاب نگاه کرد، هر چند اگر فاضلاب وضعیت مناسب و مطلوبی داشت می‌توانست به اورهال کمک کند.

محمد حری گفت: با توجه به جان باختن کودکی ۳ ساله در ماه‌های اخیر و همچنین پسربچه حدود ۳ ساله ساکن کوی علوی در ماه رمضان، اهمیت  پرداختن به موضوع ساماندهی جوی‌های روباز به ویژه در مناطق حاشیه‌ای شهر را نشان می‌دهد، چراکه در بالای شهر اهواز تاکنون چنین اتفاقاتی رخ نداده و وجود جوی‌های روباز که خطر سقوط انسان در آن‌ها باشد، کمتر به چشم می‌خورد، چون صرفا برای جمع آوری آب‌های سطحی هستند.

اشتراک جوی‌های روباز و سیستم فاضلاب یک معضل جدی است

او افزود: وقوع اتفاقاتی نظیر مرگ کودکان و خردسالان در جوی‌های روباز و مشترک با سیستم دفع فاضلاب جای تاسف دارد و باید به آن به عنوان یک معضل جدی پرداخته شود، البته اقداماتی در زمینه بهبود وضعیت فاضلاب در حال انجام است و با توجه به اینکه در ماه‌های آینده شاهد آغاز بارندگی‌ها در اهواز خواهیم بود، به همین سبب تسریع در عملکرد نیز امری ضروری محسوب می‌شود، از سویی دیگر شهرداری که متولی جمع آوری آب‌های سطحی است باید هرچه سریع تر به وظایف خود عمل کند.

حری بیان کرد: استانداری خوزستان به جد پیگیر مشکلات فاضلاب و ساماندهی جوی‌های روباز برای پایان دادن به معضلات مذکور و جلوگیری از تلفات انسانی در کلانشهر اهواز و سایر شهرستان‌های استان است و دستگاه‌های اجرایی متولی فاضلاب مکلف به تکمیل و ارائه مطالعات خود در این زمینه و اجرای آن‌ها در صورت تایید خواهد بود.

به منظور اطلاع از آخرین وضعیت پیگیری‌ها چندین مرتبه با صدیقی مدیرکل امور شهری و شورا‌های استانداری خوزستان تماس گرفتیم و پیامک برای انجام مصاحبه ارسال شد، اما نه صدای او را شنیدیم و نه جوابی از طریق پیامک کوتاه دریافت شد.

این سوال شهروندان است که چند کودک دیگر باید در جوی‌های روباز و فاضلاب‌های بی در و پیکر قربانی و چند خانواده داغدار شوند تا به مشکلات رسیدگی شود؟ مگر مناطق حاشیه‌ای حق بهره مندی از محیط تمیز و ایمن ندارند؟ چرا باید دلشوره این را داشته باشند که اگر فرزندشان از خانه بیرون رفت، برای آن‌ها اتفاقی شبیه محمد مهدی و دیگر کودکان جان باخته در جوی‌های روباز نیفتد؟ جای حقوق شهروندی دقیقا کجاست؟

شهرداری متولی ساماندهی جوی‌های روباز است. دست به کار شود، شهر را بسازد و با آب و فاضلاب به تفاهم برسد. شهروندان به این دنیا آمده اند که زندگی کنند، نه اینکه هر روز شاهد مشکلات متفاوت باشند که رفع آن‌ها جز با وجدان کاری و عزم جدی مرتفع نخواهند شد. دیدن اطلاعیه فوت کودکان بی گناه به خاطر سهل انگاری و بی اعتنایی مسئولان و کمبود‌ها گناهی نابخشودنی است و هیچ توجیهی ندارد. مسئولان گوش شنوا و چشم بینا داشته باشند، جان عزیز است حتی در دورترین و محروم‌ترین نقطه دنیا.

گزارش از ملیحه گریزی نسب/ باشگاه خبرنگاران جوان