اشاره

اهواز- حبیب نیوز: برنامه رادیویی"رنگین کمان همدلی" خوزستان در حالی وارد ششمین سال از آغاز فعالیت اش می شود  که به نظر می رسد توانسته است به عنوان یک برند و الگوی رسانه ای نقش تاثیرگذاری در تولید، انعکاس و پرداختن به هویت های فرهنگی خوزستان ایفا کند و گفتمان هویت خوزستانی را در مسیر درست و واقع بینانه توسعه دهد. مجموعه کارکنان این برنامه رادیویی نخست شعار و مفهوم رنگین کمان همدلی را در روابط انسانی خود معنا بخشیده اند و برای ترویج این مفهوم در فضای فرهنگی هنری و مناسبات انسانی گام های شان را استوار و امیدوارانه برداشته اند.

بخشی از مجموعه رادیویی رنگین کمان همدلی نیز پژواک تاریخ، فرهنگ و هنر بختیاری ها است. مروری بر فعالیت های رادیویی در حوزه ی فرهنگ و هنر بختیاری نشان می دهد، رادیو اهواز از دهه ی پنجاه یکی از رسانه های مهم برای ترویج و معرفی مشاهیر هنری بختیاری به شمار می رود و هنوز مرکز صدای خوزستان در امتداد و تداوم این جریان رسانه ای پیشتاز و کوشنده است.

اکنون که در  سال جاری رنگین کمان همدلی بختیاری وارد  سال ششم فعالیت اش شده است زمان را مناسب دانستم تا در گفت و گویی با "رضا رادمهر" تهیه کننده و برنامه ساز بخش بختیاری رادیو رنگین کمان، اهداف و فعالیت ها و تلاش های  شش ساله این ویژه برنامه رادیویی مرور و بررسی شود.

رضا رادمهر هشت سال است که به عنوان تهیه کننده رادیو خوزستان در تولید برنامه های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی فعالیت دارد. از جمله تولیدات رادیویی وی می توان به تهیه کنندگی برنامه صبحگاهی[طلوع صبح]، برنامه اقتصادی [نگاه نو]، [موج مثبت]، برنامه های ویژه گردشگری و تهیه کنندگی وبرنامه سازی رنگین کمان همدلی بختیاری اشاره کرد.

مشروح  گفت و گوی "پدرام طاهری" با "رضا رادمهر" را با هم می خوانیم:

* حدود شش سال است در فضای رسانه ای استان در حوزه ی رادیو، ویژه برنامه هایی با عنوان [رنگین کمان همدلی- بختیاری] تولید می شود؛ درباره ی فرایند شکل گیری این رویکرد رسانه ای فرهنگی توضیح دهید؟

برنامه های رادیویی رنگین کمان همدلی خرداد ماه سال 1393 بنابر پیشنهاد آقای رحیمی مدیر کل محترم صدا و سیمای شبکه استانی خوزستان فعالیت خود را آغاز کرد. از جمله اهداف مدنظر اين برنامه توجه و پرداخت رسانه اي به حوزه  فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی اقوام ساكن در جغرافياي استان است. آقاي رحیمی بر ضرورت نگاه تخصصي به فرهنگ اقوام خوزستان تاكيد دارند؛ به نظر می رسد در حال حاضر این نگاه رسانه ای علمی تر شده است.

با عنایت به ظرفیت اجتماعی اقوام گوناگون، پاره فرهنگ ها و خرده فرهنگ هایی  که پیکره خوزستان را تشکیل می دهند، ضرورت رویکرد تخصصی به فعالیت و تولیدات رسانه بومی برای ثبت و ضبط میراث فرهنگی و شناخت مفاخر فرهنگ و هنر اقوام استان پیش بینی شد. بنابراین با توجه به این نگاه و رویکرد، برنامه ای رادیویی با عنوان رنگین کمان همدلی نامگذاری و راه اندازی شد تا با تکریم جایگاه فرهنگ و هنر اقوام استان همچون رنگین کمانی، مفهوم همدلی را بین مردم استان پررنگ تر کند. بر این اساس در خط مشی تولید ویژه برنامه های رنگین کمان همدلی در طول هفته، روزهای شنبه و یکشنبه به فرهنگ بختیاری، دوشنبه فرهنگ شوشتری، سه شنبه فرهنگ قوم لر ، چهارشنبه فرهنگ بهبهان، پنج شنبه فرهنگ قشقایی و فرهنگ دزفول و جمعه به فرهنگ قوم عرب اختصاص یافت.

در حال حاضر بخش تولید برنامه های فرهنگ بختیاری خردادماه سال جاری  ششمین سال  فعالیت خود را با عنوان رنگین کمان همدلی پشت سر می گذارد. می توان به صراحت گفت: برنامه رادیویی رنگین کمان همدلی یکی از برنامه های موفق شبکه استانی صدا و سیمای مرکز خوزستان به شمار می رود و و درواقع هدف و خواست اصلی در تعریف یک رسانه ی بومی را- که خط مشی رسانه ای صدا و سیمای مرکز خوزستان است- تامین می کند.

* در حوزه مباحث و رویدادهای فرهنگی و اجتماعی شهرهای بختیاری نشین استان به دلیل  سختي ها و مشكل های برنامه سازي رادیو و تلویزیون، به نظر می رسد فعالان رسانه ای بختیاری با مشکل برنامه سازی هم مواجه هستند؛ شما در ابتدای کار به عنوان تهیه کننده و برنامه ساز این تجربه ی برنامه سازی را چه گونه طی کردید؟

واقعاً کار رسانه ای در حوزه فرهنگ و تاریخ یک قوم با اصالت و دیرینه با گستره جمعیتی و شهرستان های متعدد، پروژه بسیار بزرگی است.  فرهنگ بختیاری ها مانند درياست. ما جای کار بسیار داریم و با آن گستره جغرافیایی سرزمینی و فرهنگی که دارد یک نفر  تنها از پس کار و تولید محتوا بر نمی آید.

برنامه سازی کار بزرگ، سخت و پیچیده ای است و آنچه از خروجی کار ثبت و ضبط می شود در ذهن مردم می ماند. رسالت یک رسانه فرهنگ سازی هم هست؛ در نتیجه اگر ضعیف و غیرکارشناسی عمل کنیم، خروجی منفی خواهد بود و آسیب در پی دارد. من نیز آن موقع شروع کار در برنامه سازی بومی تجربه و سابقه نداشتم ولي محصول آموخته ها و داشته های شخصی را در پروسه رشد و نمو در محیط بختیاری به دست آوردم. مطالعه هم داشتم ولی این ها کافی نبود و نیاز به اطلاعات بسیار بیشتری برای تولید و برنامه سازی بود؛ در این فرایند آقاي"علی یارزارعی" پیشکسوت و از برنامه سازان رادیو- که احاطه و تجربه خوبی در فرهنگ  اقوام استان دارند و در این حوزه کار رسانه ای انجام دادند- تجربه خود را به بنده منتقل کردند جا دارد قدردان تلاش ها و مشاوره هاي شان باشم. ایشان در سیاستگذاری و معرفی کارشناسان کمک شایانی کرد و نقطه شروع کار من در برنامه سازی بومی استفاده از راهنمایی های ایشان بود. ما در این مدت برای تولید محتوای برنامه ها از تجربیات دیگر فعالان فرهنگی و هنری و کارشناسان بختیاری بهره مند شدیم؛ از جمله در حوزه اجتماعی دکتر یحیی حسن پور بختیاري، حوزه ی شعر و ادبيات مهندس اسکندر مقصودی، زبان شناسی استاد ظهراب مددی، حوزه تاریخ دکتر غفار پوربختیار،حوزه فرهنگ و ادبيات دكتر عباس قنبري عديوي که هم مشاوره می دادند و هم به صورت حضوری در مباحث رادیویی مشارکت و پاسخ گوی پرسش ها هستند.

* در باب موضوعات گوناگون و آنالیز عناصر فرهنگی و مباحث تاریخی و اجتماعی تا چه اندازه به متخصص بودن کارشناسان مربوط به موضوع ها و صاحب اثر بودن آن ها اهمیت داده شده است؟

ببینید! در این باره بررسی می کردیم پژوهشگري در حوزه تاریخ داراي تحصیلات دانشگاهی، كتاب يا مقاله است يا پژوهشگري كه در در حوزه افسانه ها، متل ها، زبان و مردم شناسی صاحب اثر است، كارشناس برنامه باشد. کارشناسانی همچون سیروس کریمی بختیاری در حوزه تاريخ، در حوزه فرهنگ و ادبيات دکتر عباس قنبری عدیوی ...  مردم شناسی و ادبيات سركار خانم سریا داودی حموله؛ يعني تلاش مي شد هر کس در حوزه تخصصي خودش درباره ی موضوع برنامه ها  كارشناسي کند.

* در این مدت از فعالیت برنامه رادیو رنگین کمان همدلی بختیاری چند ساعت تولید محتوا صورت گرفته است؟

برنامه رنگین کمان همدلی روزی 40 دقیقه است که دو تا 40 دقیقه در طول هفته به بختیاری اختصاص  یافته است. تقریباً سالی سه هزار و هشتصد دقیقه تولید برنامه داشته ایم و حدود شش  سال چهارصد و بیست و پنج برنامه و هفده هزار دقیقه برنامه تولید شد.

* به سلایق مخاطبان برنامه تا چه اندازه توجه کرده اید؟

جامعه ی بختیاری جامعه اي است با گستره ي مكاني و جمعيتي و پیشینه تاریخی که سرشار از رخدادهای مهم تاريخي است؛ بنابراین در بختياري سلايق زيادي وجود دارد. روایت های مختلف از رویدادهای تاریخی و فرهنگی خودشان دارند؛ باید علمی کار کنیم. مسوولیت و تعهد یک رسانه توجه به همین امر است. آنچه روایت و بیان می شود خلاف واقعیت ها نباشد

ما برای جذب بیشتر مخاطبان به گونه ای عمل کردیم که به گستره ی جغرافیای بختیاری حتا در استان های دیگر هم بپردازیم و نقش رسانه ی بومی و ظرفیت های وسیع تر بومی را نشان دهیم. درست است که وظیفه و اهداف برنامه ي رادیويي رنگین کمان همدلی پوشش رسانه ای استان است ولی واقعیت امر آن است بختیاری هايی که در شهرستان های خوزستان زندگی می کنند، بخشی از زندگی، املاک و وابستگان آن ها در سردسیر و استان های هم مرز با خوزستان است. بنابراین ما براساس شعار و رسالت برنامه رنگین کمان همدلی اين توانمندی را در صدا و سيماي مركزخوزستان دیده ایم که با نگاه فرااستانی ظرفیت های فرهنگی بختیاری ها در دیگر استان های همسایه را مورد بررسی و پوشش قرار دهیم.

ما تلاش می کنیم سلایق بزرگان و کارشناسان را در تولید برنامه ها در نظر بگیریم؛ اینکه تا چه اندازه موفق بوده ایم، بهتر است پاسخ این پرسش را هم مخاطبان و هم کارشناسان رسانه و فرهنگ بدهند.

* ارزیابی شما از سنجش مخاطبان برنامه های بختیاری رنگین کمان همدلی چیست؟ مخاطبان این برنامه ها عام هستند یا کارشناسان و علاقه مندان پژوهش؟

مردم خوزستان به برنامه های بومی علاقه مندند. نظرسنجی های صداو سیما نشان می دهد این برنامه يكي از برنامه هاي پرمخاطب است. خوش بختانه هم مخاطبان عام و هم کارشناسان و علاقه مندان پژوهش برنامه های رنگین کمان همدلی را دنبال مي كنند.

 * در ساختار برنامه بختیاری رنگین کمان همدلی، علاوه بر استفاده از تحلیل کارشناسان، ارتباط مستقیم با جوامع روستایی و عشایری- که فرهنگ شفاهی را در خورجین های خود دارند- برقرار کرده اید؟

در هر برنامه ای یک موضوع فرهنگی را کارشناسان تجزیه و تحليل کرده و به صورت تخصصی بررسی می کنند. در طول برنامه از نظرهای افراد مطلع محلی نیز برای تکمیل و مقایسه با مباحث علمی بهره برده ایم. در رشته مباحث برای اینکه به یک موضوع و عنصر فرهنگی بپردازیم نخست موضوع را ریز و جزیي مطرح می کنیم تا با نظرهای کارشناسان و افراد محلی- که فرهنگ شفاهی را در سینه دارند- حق مطلب درباره موضوع مورد بحث ادا می شود. لازم به ذکر است: در شهرستان های بختیاری نشين، عشاير و مردم محل با توجه به تجربه و مشاهداتي كه داشته اند اطلاعات خوبي را در اختيار ما مي كذارند. برخی مباحث را عمدتا عشایری ها و افراد مطلع و دارای تجربه کاری امكان پاسخ گویی دارند. برای مثال: در مورد شناخت گیاهان محلی یا خواص دارویی آن ها ما از تجربیات و صحبت های افراد عشایری و روستایی استفاده می کنیم و سپس کارشناسان درباره نظرهای افراد محلي بررسي علمي و تحليل ارایه مي كردند.

*خط مشي برنامه رنگين كمان همدلي درباره معرفي رجال ملي و نخبگان علمي و فرهنگي بختياري چگونه است ؟

توجه به بزرگان تاريخ و نخبگان از اهداف مهم اين برنامه بوده است. به عنوان نمونه ما در رنگين كمان بختياري در قالب 40 برنامه بزرگان تاريخ بختياري را- كه به تاريخ و فرهنگ ايران زمين خدمت كرده اند- معرفي کردیم. كارها و خدماتي را كه انجام داده اند در گفت و گو با كارشناسان و اظهار نظر افراد مختلف آگاه مطرح کرده ایم. در زمينه هاي علمي ديگر هم با نخبگان گفت و گو داشتیم و به معرفي و آثار و اقدامات  آن ها پرداختيم.

* به جز مقوله فرهنگ، جنبه هاي ديگر  زندگي بختياري را هم  مد نظر داشتيد؟

 ما تمام ظرفيت هاي منطقه ي بختياري نشين استان رامد نظر داريم؛ حتا اگر شخصي زيرساخت فرهنگي بنا نهاده باشد. برای مثال آقاي"داريوش پپدني" نخستين موزه تخصصي بختياري را در اصفهان ايجاد كرد يا دكتر "محمودصالحي" نخستين فرهنگ سراي بختياري را راه انداخت. كليه فعالان تاثير گذار فرهنگي و اجتماعي مورد توجه برنامه رنگين كملن همدلي هستند. همچنين در حوزه محيط زيست بايد گفت فرهنگ بختياري با عناصر و تصاوير طبيعت آميخته است حال اگر اين طبيعت در خطر بيفتد هنرمند چگونه از طبيعت در آثار خود الهام بگيرد. بنابراين ما تلاش كرديم در توليد برنامه ها اهميت طبيعت و رابطه آن با ساختار ها و بن مایه های فرهنگي را هم در نظر بگيريم.

* به نظر مي رسد بين نوع فعاليت برنامه رنگين كمان همدلي و برنامه راديويي فرهنگ مردم زنده ياد انجوي شيرازي شباهت هايي وجو دارد؟

البته شباهت وجود دارد ولي ما در اين برنامه رويكردمان فقط به اقوام خوزستان اختصاص دارد و تمام تمركزمان براي استان است. حفظ ظرفيت هاي اقوام براي اينده فرهنگي و اجتماعي ما ضروري است و اكنون اين برنامه سند صوتي و منبع كارشناسي براي فرهنگ استان محسوب مي شود.

* تركيب مجريان رنگين كمان همدلي بختياري برايم جالب است؛ همكاري هنرمندان مختلف استان با اين برنامه كنار همديگر كه با عشق براي پاسداشت فرهنگ بومي خوزستان تلاش مي كنند؛ اين ويژگي از نگاه شما به عنوان تهيه كننده رنگين كمان همدلی  بختياري چه گونه است؟

مجريان اين برنامه به زبان فارسي صحبت مي كنند تا مخاطبان- كه از شهر ها و اقوام استان هستند- با فرهنگ همديگر آشنا شوند كه اين خود حس همدلي را در بين مخاطبان اين برنامه تقويت مي كند. البته  اين برنامه دور از زبان ها و گويش ها و لهجه هاي بومي استان نيست؛ چون به شكل هاي مختلف در برنامه ارایه مي شوند. البته بايد اشاره كنم سركار خانم عزت كوتي عرب و آقاي بيژن ايرواني از نويسندگان، مجريان و گويندگان توانمند استان هستند كه سهم  بسيارزيادي در تهيه اين برنامه دارند و خالصانه و مهرورزانه براي اين برنامه تلاش كرده اند كه قدردان تلاش و دانش آنها هستم.

* به نظر می رسد برنامه های تولیدی بختیاری رنگین کمان همدلی بيشتر مي توانند از ظرفیت فضای مجازی و شبکه های اجتماعی برای انتشار تولیدات و پوشش و جذب مخاطب خوب استفاده كنند؟

ما در فضای مجازی شروع به کار کرده ایم. هم اكنون در كانال صداي خوزستان در پيام رسان سروش، بخش هايي از برنامه قابل دريافت و شنيدن است. در برنامه های آینده هم بنا داریم از ظرفیت فضای مجازی بهتر و بيشتر  استفاده کنیم. جالب است بدانید مخاطبان برنامه ها گاهی خودجوش برنامه ها را ضبط می کنند و فایل های صوتی را در شبکه های مجازی به اشتراک می گذارند.

 * گویا قصد دارید مجموعه ی تولیدات صوتی گردآوری شده در این چندسال برنامه های رنگین کمان همدلی بختیاری را به صورت مکتوب در قالب کتاب منتشر نمایید؟

این قصد و آرزو را دارم ولی به زمان بیشتر نیاز دارم. در حال حاضر چند صد برنامه تولید شده است و هدف نهایی ما مکتوب کردن این رشته مباحث در قالب مقاله های پژوهشی و کتاب است. با مكتوب شدن محتواي اين برنامه علاقه مندان فرهنگ بومي به شيوه اي ديگر مي تواند مخاطب برنامه باشند.

* در حوزه و تاريخ فعاليت رسانه اي بختياري به نظر مي رسد راديو خوزستان از مراكز اصلي فعاليت رسانه اي و توليد آثار درخشان بختياري بوده است. چهره اي سرشناس همچون استاد بهمن علاء الدين از اين راديو معرفي شد و صدايش سبب جريان سازي فرهنگي بختياري شده است؛ ارزیابی شما چیست؟

به طور يقين راديو خوزستان براي ترويج فرهنگ و هنر اقوام استان تلاش کرده و تاثيرگذار بوده است. من هم معتقدم: صدا و سيماي خوزستان با حمايت از بزرگاني همچون بهمن علاء الدين و ديگر بزرگان و هنرمندان استان در شكل گيري جريان فرهنگي و بازتوليد و باز آفريني سنت هاي مردم نقشي تاثير گذار داشته است.

* به نظر شما یک رسانه ی بومی چه دستاوردی می تواند برای توسعه فرهنگ و هنر و توسعه اجتماعی جغرافیای پیرامونش به همراه  داشته باشد؟

رسانه  حكم دانشگاه را دارد؛ چون واسطه بین نخبگان و مردم هستند. امروز می بینید که رسانه ی ملی از ظرفیت و تولید محتوای رسانه های بومی استفاده می کند. این رسانه بومی است که پتانسیل های بومی پیرامونش را شناسایی و یک استان را به مرکز معرفی می کند. نخبگان و ظرفیت های علمی، هنری، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی را در سطح ملی مطرح و معرفی می کند. رسانه بومی به افزایش دانش فرهنگی و تاریخی یک استان کمک زیادی می کند، این یعنی همان آرمان ایجاد حس همدلي (ما شدن) است. به طور یقین رسانه بومی دستاوردهای بسیاری برای رشد و توسعه ی همه جانبه ی استان دارد.

گفت وگو : پدرام طاهری